[ادب آدم و حوا در دعاى خود:(رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا ...) پس از آنكه نهى ارشادى از خوردن درخت را مخالفت كردند]

6- يكى ديگر از ادب انبياء كه آن را در هنگام دعا و توجه به خدا مرعى مى‌داشته‌اند، ادبى است كه قرآن در درجه اول آن را از آدم و همسرش (ع) حكايت كرده و فرموده:

(رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ)[1] راز و نيازى است كه آن دو بزرگوار بعد از خوردن از درختى كه خداوند از نزديكى به آن نهى‌شان كرده بود با خداى خود كرده‌اند، با اينكه آن نهى، نهى تكليفى تحريمى نبود بلكه نهى ارشادى بود و مخالفت آنها مخالفت نصيحتى بود كه صلاح حالشان و سعادت در زندگى‌شان در بهشت كه مامن از هر رنج و بدبختى است در رعايت آن بوده. خداى متعال هم وقتى آن دو را از مخالفت تحذير كرد، نفرمود كه اين مخالفت و پيروى شيطان نافرمانى من است بلكه فرمود:(فَلا يُخْرِجَنَّكُما مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقى‌. إِنَّ لَكَ أَلَّا تَجُوعَ فِيها وَ لا تَعْرى‌. وَ أَنَّكَ لا تَظْمَؤُا فِيها وَ لا تَضْحى‌)[2].

مع ذلك با اينكه گناهى نكرده بودند وقتى پاى امتحان پيش مى‌آيد و بلا شامل حالشان مى‌شود و سعادت زندگى بهشتى براى يك عمر با آنان وداع مى‌كند مايوس و غمگين نمى‌شوند، و نوميدى، رابطه‌شان را با پروردگارشان قطع نمى‌كند بلكه به التجاء به خداوند خود- كه امر آنها و هر آرزويى كه براى خود اميد دارند به دست اوست- مبادرت مى‌نمايند و به صفت ربوبيتى متوسل مى‌شوند كه دافع هر شر و جالب هر خيرى است.

آرى صفت ربوبيت، حق صفت كريمى است كه در هر حال بنده را با خداى سبحان آشتى و ارتباط مى‌دهد. آن گاه در اين راز و نياز متذكر شرى شدند كه علامتهايش يكى پس از ديگرى ظاهر مى‌شد و آن عبارت بود از خسران در زندگى. تو گويى لذت خوردن از درخت را به اطاعت امر ارشادى خدا خريده‌اند، آن گاه متوجه شده‌اند كه در اين معامله چه كلاهى به سرشان رفته و چه سعادتى را از كف مى‌دهند.

و نيز متوجه شده‌اند كه احتياج به چيزى دارند كه اين شر را از آنان دفع نمايد، از اين روى مى‌گويند:(وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ) يعنى خسران در زندگى، ما را تهديد مى‌كند، و اينك مشرف بر ما شده و چيزى آن را دفع نمى‌كند مگر مغفرت تو

[1] پروردگارا! ما بر خود ستم كرديم و اگر تو ما را نبخشايى و به ما رحم نكنى مسلما از زيانكاران خواهيم بود. سوره اعراف آيه 22.

[2] مواظب باشيد شيطان شما را از بهشت بيرون و بدبختتان نكند زيرا براى تو در اين بهشت چنين سعادتى است كه هرگز گرسنه و برهنه نمى‌شوى و هرگز تشنه و دچار گرمى آفتاب نمى‌گردى. سوره طه آيه 119.