[1].

در اين دو آيه روى سخن با مؤمنين است، پس اينكه شرط كرده كه اين دو شاهد بايد از دارندگان فضيلت عدالت باشند مفادش اين است كه شاهد بايد نسبت به مجتمع دينى مردى معتدل باشد، نه نسبت به مجتمع قومى و شهرى، و از همين جا استفاده مى‌شود كه شاهد بايد در جامعه طورى مشى كند كه مردم دين دار به دين وى وثوق و اطمينان داشته باشند، و كارهايى را كه در دين گناه كبيره و منافى دين بشمار مى‌رود مرتكب نشود، چنان كه قرآن هم در اين مقوله مى‌فرمايد:(إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلًا كَرِيماً)[2] و ما در ذيل همين آيه در جزء چهارم اين كتاب (جلد 4 ترجمه) راجع به معناى كبيره بحث كرديم و در آيات ديگرى هم به همين معنا اشاره نموده، از آن جمله مى‌فرمايد:(وَ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانِينَ جَلْدَةً وَ لا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهادَةً أَبَداً وَ أُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ)[3] نظير آيه مورد بحث از جهت اشتراط عدالت آيه‌(مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَداءِ)[4] است، زيرا رضايتى كه در آن اخذ شده همان خوش بينى مجتمع دينى است، و معلوم است كه مجتمع دينى از جهت دينى بودنش از كسى راضى و به وى خوشبين مى‌شود كه رفتارش براى جماعت اطمينان‌آور نسبت به ديانتش باشد.

[مفهوم عدالت در اصطلاح فقه و لسان ائمه اهل بيت (ع) و فرق آن با عدالت به مفهوم اخلاقى آن‌]

و اين همان معنايى است كه در اصطلاح فقه آن را ملكه عدالت مى‌نامند، البته اين ملكه غير ملكه عدالت در اصطلاح فن اخلاق است، چون عدالت فقهى هياتى است نفسانى كه آدمى را از ارتكاب كارهايى كه به نظر عرف متشرع گناه كبيره است باز مى‌دارد، و اما ملكه عدالت در اصطلاح اخلاق ملكه راسخ به حسب واقع است نه به نظر عرف، و اين معنايى كه ما براى عدالت كرديم معنايى است كه از مذاق و مذهب امامان اهل بيت (ع) بنا بر رواياتى كه از آن خاندان نقل شده نيز استفاده مى‌شود، از آن جمله صدوق در كتاب فقيه به سند خود از ابن ابى يعفور نقل مى‌كند كه گفت حضور حضرت صادق (ع) عرض كردم: در بين‌

[1] سوره مائده آيه 106.

[2] اگر از گناهان كبيره‌اى كه از ارتكاب آنها نهى شده‌ايد اجتناب كنيد ما گناهان كوچك شما را محو و در قرارگاه كريمى واردتان مى‌كنيم. سوره نساء آيه 31.

[3] و كسانى كه به زنان پاكدامن و شوهردار نسبت زنا ميدهند آن گاه چهار شاهد اقامه نمى‌كنند آنان را هشتاد تازيانه بزنيد، و براى هميشه شهادت از ايشان نپذيريد، كه آنان همانا فاسقينند. سوره نور آيه 5.

[4] سوره بقره آيه 282.