سوره مفصلى كه بعد از هجرت نازل شده اين نتيجه را مى‌دهد كه شراب حرام است چون داراى اثم است، و خداوند بطور كلى اثم و فواحش را تحريم فرموده، و اين نتيجه قطعى است، و مجالى براى تاويل و جايى براى عذر باقى نمى‌گذارد، بلكه مى‌خواهيم بگوييم نهى تحريمى از خصوص شراب را بتدريج بيان فرموده، به اين معنا كه نخست شراب را در ضمن عنوان گناه كه عنوانى است عام تحريم كرده، و فرموده است: بگو پروردگار من فواحش (چه علنى و چه در پنهانى) و همچنين اثم را تحريم نموده‌[1] آن گاه همان را به تحريم خاص و به صورت نصيحت بيان كرده و فرموده است: بگو كه گر چه براى مردم در اين دو يعنى شراب و قمار منافعى است، الا اينكه گناه آن دو از نفعشان بزرگتر است. و نيز فرمود: مبادا با اينكه مست هستيد در صدد نماز خواندن برآييد، بلكه صبر كنيد تا آنكه بحال خود آمده و بفهميد چه مى‌گوييد. البته بنا بر اينكه مراد از اين مستى، مستى شراب باشد نه مستى و بيخودى خواب، بار سوم هم او را باز به تحريم خاص و ليكن با تشديد و تاكيد هر چه بيشتر بيان كرده و فرموده:( إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ‌) ...(فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ ) چون اين چند آيه كه آخرين آياتى است كه راجع به تحريم شراب نازل شده از چند جهت مشتمل بر تشديد و تاكيد است.

[ده خصوصيت در اين آيات كه تشديد و تاكيد حرمت شراب را مى‌رسانند]

يكى از جهت اينكه كلمه انما در آن بكار رفته. دوم از اينكه شراب را پليد و رجس خوانده، سوم اينكه آن را عمل شيطان ناميده، چهارم از جهت اينكه مشتمل بر امر صريح است به اجتناب از آن، پنجم از جهت اينكه فرموده است در آن اجتناب انتظار و توقع رستگارى هست، ششم از اين جهت كه مشتمل است بر بيان مفاسدى كه بر آشاميدن شراب مترتب است، هفتم از اينكه مى‌پرسد، آيا اين مقدار از بيان مرتكبين اين عمل را از عمل زشتشان باز مى‌دارد يا نه؟

هشتم از اينكه بعد از آن همه تاكيد آنان را به اطاعت خدا و رسول امر نموده از مخالفتشان بر حذر مى‌دارد، نهم آنكه مى‌فرمايد خداوند از اينكه شما اطاعتش بكنيد يا نكنيد بى نياز است، دهم اينكه در يك آيه بعد مى‌فرمايد:(لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ...) چون بنا بر توضيحى كه بعدا خواهيم داد اين آيه نيز خالى از دلالت بر تشديد نيست.

[معناى مسير و انصاب و ازلام و نقل يك قول كه مى‌گويد: ازلام نوعى تفال و استخاره است و آيه، دليل بر تحريم و بطلان تفال و استخاره مى‌باشد و رد اين قول‌]

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ ...) سابقا يعنى در اول همين سوره بحثى در باره خمر و ميسر و انصاب و ازلام گذشت، و گفتيم كه خمر عبارتست از هر مايعى كه در اثر تخمير (ورآمدن)

[1] سوره اعراف آيه 33.