نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 6 صفحه : 11
از اينكه دچار گرفتارى شويم براى اينكه
گوينده اين حرف به اعتراف خود علماى عامه يك نفر و آن هم رئيس منافقين عبد اللَّه
بن ابى بوده، و تعجب در اين است كه اين آيه در بين آياتى قرار دارد كه ما الان در
باره آنها بحث مىكنيم، راستى چطور با اين فاصله كم حرف خود را از ياد مىبرند و
كمحافظگى به خرج مىدهند؟! ممكن است كسى بگويد كه در اين آياتى كه بعنوان نقض نقل
كرديد كه در آنها مطلب به صيغه جمع به يك فرد نسبت داده شده در حقيقت مطلب تنها به
يك فرد منسوب نيست، بلكه كسانى بودهاند كه با عمل آن يك نفر موافق و راضى
بودهاند، با اينكه مرتكب يك نفر بوده، خداوند روى سخن خود را در توبيخ متوجه به
عموم مىكند تا آنان هم كه مرتكب نيستند ولى با مرتكب همصدايند متنبه شوند.
ما هم در
جواب مىگوييم برگشت اين حرف به اينست كه اگر نكتهاى ايجاب كرد مىتوان جمع را در
مفرد استعمال نمود، و اتفاقا در آيه مورد بحث ما هم همين طور است، يعنى در تعبير
صيغه جمع نكتهايست و آن اينست كه نمىخواهد بفهماند اگر شارع انواع كرامتهاى دينى
را كه يكى از آنها ولايت است به بعضى از مؤمنين (على ع) ارزانى مىدارد جزافى و
بيهوده نيست، بلكه در اثر تقدم و تفوقى است كه او در اخلاص و عمل بر ديگران دارد،
علاوه بر اين، بيشتر، بلكه تمامى آنهايى كه اين روايات را نقل كردهاند همانا
صحابه و يا تابعينى هستند كه از جهت زمان و عصر معاصر با صحابهاند و آنان هم عرب
خالص بودهاند، بلكه مىتوان گفت عربيت آن روز عرب، عربيت دست نخوردهترى بوده و
اگر اين نحو استعمال را لغت عرب جايز نمىدانسته و طبع عربى آن را نمىپذيرفته خوب
بود عرب آن روز اشكال مىكرده و در مقام اعتراض بر مىآمد و حال آنكه از هزاران
نفر صحابه و تابعين، احدى بر اينگونه استعمالات اعتراضى نكرده است چه اگر كرده بود
به ما مىرسيد.
[در صدر
اسلام زكات در معناى لغوى (انفاق مال) به كار مىرفته، نه در خصوص
زكات واجب]
اما اشكال
سومى كه گفتهاند صدقه دادن انگشتر، زكات نيست. جواب اين حرف هم اينست كه اگر
مىبينيد امروز وقتى زكات گفته مىشود ذهن منصرف به زكات واجب شده و صدقه به ذهن
نمىآيد، نه از اين جهت است كه بر حسب لغت عرب صدقه زكات نباشد بلكه از اين جهت
است كه در مدت هزار و چند سال گذشته از عمر اسلام، متشرعه و مسلمين زكات را در
واجب بكار بردهاند، و گرنه در صدر اسلام زكات به همان معناى لغوى خود بوده. و
معناى لغوى زكات اعم است از معناى مصطلح آن، و صدقه را هم شامل مىشود. در حقيقت
زكات در لغت مخصوصا اگر در مقابل نماز قرار گيرد، به معناى انفاق مال در راه خدا و
مرادف آنست، كما اينكه همين مطلب از آياتى كه احوال انبياى سلف را حكايت مىكنند
بخوبى استفاده مىشود، مانند اين آيه كه در باره حضرت ابراهيم و اسحاق و يعقوب
مىفرمايد:( وَ أَوْحَيْنا)
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 6 صفحه : 11