مفيد نقل كرده و اين روايات هر چند كه مشتمل بر معناى تيه و ساير جزئياتى است كه در كلام مجيد خداى تعالى نيامده، و هر چند كه در كلام خداى تعالى چيزى كه اين روايات را تاييد كند ديده نمى‌شود ولى با اين حال چيزى هم كه مخالف قرآن باشد ندارد، و امر بنى اسرائيل در زمان موسى (ع) به راستى عجيب است، زيرا سراپاى زندگى اين قوم خارق العاده بوده، با اين حال چه مانعى دارد كه تيه آنان به اين نحوى باشد كه در روايات مذكور آمده؟.

و در تفسير عياشى از مسعدة بن صدقه از امام صادق (ع) روايت آمده كه شخصى از آن جناب از آيه:(ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ) سؤال كرد و آن جناب در پاسخش فرمود: بله خداى تعالى در آغاز براى آنان مقدر كرده بود كه در سرزمين مقدس ماوايى داشته باشند و ليكن اين تقدير خود را محو نموده و براى فرزندان ايشان نوشت و فرزندانشان بعد از انقراض پدران داخل آنجا شدند، و خداى تعالى هر چه را بخواهد محو مى‌كند و هر چه را بخواهد اثبات مى‌نمايد، و نزد او است ام الكتاب‌(يَمْحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ)[1].

مؤلف: عياشى نيز اين معنا را از اسماعيل جعفى از آن جناب‌[2]، و همچنين از زراره و حمران و محمد بن مسلم از امام باقر (ع) نقل كرده،[3] و امام (ع) در اين حديث خواسته است كتابت را نسبت به خصوص حاضرين در زمان موسى مقايسه كند و بفرمايد كه خطاب موسى با مخاطبينش چه نسبتى داشته و با فرزندان آنان چه نسبتى داشته، و از اين مقايسه مساله محو و اثبات و يا بداء را در خصوص پدران نتيجه گرفته و بنا بر اين منافاتى بين اين حديث با آنچه از ظاهر سياق بر مى‌آيد نيست، از ظاهر سياق بر مى‌آيد كه مساله داخل شدن در سرزمين مقدس تقديرى الهى بوده براى كل بنى اسرائيل- چه پدران و چه فرزندان- چيزى كه هست پدران به خاطر نافرمانى چهل سال محروم شدند، و پسران از اين تقدير الهى برخوردار گشتند، چون خطاب در آيه شريفه به حسب معنا به جامعه اسرائيلى است كه بطور مساوى هم شامل پدران مى‌شود كه برايشان مقدر شده بود، و هم شامل پسران كه بالآخره آنها برخوردار شدند، چون همگى يك امت هستند و تقديرى الهى بطور سر بسته و اجمال براى اين امت مقدر شده بوده، يك نسل از اين امت به خاطر نافرمانى چند صباحى از آن محروم شدند و نسل ديگر از آن منتفع گشتند پس در واقع بدايى و محو و اثباتى رخ نداده، هر چند كه نسبت به خصوص اشخاص‌

[1] تفسير عياشى ج 1 ص 304 حديث 72.

[2] ( 2 و 3) تفسير عياشى ج 1 ص 304 ح 71 و 69.

[3] ( 2 و 3) تفسير عياشى ج 1 ص 304 ح 71 و 69.