نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 5 صفحه : 411
[سه مقدمه براى بيان حجت عليه دعوى يهود و
نصارا كه مىگفتند خدا راهى به عذاب كردن ما ندارد]
(بَلْ أَنْتُمْ بَشَرٌ مِمَّنْ خَلَقَ، يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ، وَ يُعَذِّبُ مَنْ
يَشاءُ، وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما وَ إِلَيْهِ
الْمَصِيرُ) اين قسمت از آيه مورد بحث برهان دومى است كه مىخواهد از راه معارضه
دعوى يهود و نصارا را باطل كند و حاصل اين برهان اين است كه اگر به حقيقت شما نظر
كنيم همين كافى است كه دعوى شما- مبنى بر اينكه پسران خدا و دوستان اوئيد- را باطل
كند، براى اينكه حقيقت ذات شما اين است كه شما بشرى هستيد از ميان انسانها، و ساير
موجوداتى كه خداى تعالى آفريده، و شما هيچ امتيازى از ساير مخلوقات خدا نداريد، و
از ميان مخلوقات يعنى آسمانها و زمين و آنچه بين آن دو است هيچ موجودى زائد بر
اينكه مخلوق خدا است چيزى ندارد، همه مخلوق اويند، و او مليك و حاكم در همه است،
حاكم به هر چه و به هر طور كه بخواهد، و به زودى بازگشت مخلوق به سوى پروردگار
مليك و حاكمش مىباشد، پروردگارى كه حاكم در او و در غير او است.
وقتى مطلب
چنين باشد پس خداى سبحان مىتواند هر كسى را كه خواست بيامرزد، و هر كسى را كه
خواست عذاب كند، بدون اينكه مزيتى يا كرامتى و يا هر بهانه ديگرى از عذاب و يا
مغفرت او جلوگيرى نمايد، و يا راه او را در به كرسى نشاندن ارادهاش قطع كند، و يا
بين او و آنچه اراده كرده حجابى و يا حائلى بيندازد.
پس اينكه
فرمود:(بَلْ أَنْتُمْ بَشَرٌ مِمَّنْ خَلَقَ)، به منزله
يكى از مقدمات حجت و برهان است، و جمله:(وَ لِلَّهِ مُلْكُ
السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما) به منزله مقدمه
ديگر، و جمله:(وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ) به منزله مقدمه سوم
دليل است، و جمله:(يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ) به منزله
نتيجه بيان و حجتى است كه دعوى يهود و نصارا را كه گفتند خدا راهى به تعذيب ما
ندارد نقض مىكند.
(يا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلى فَتْرَةٍ
مِنَ الرُّسُلِ) راغب در مفردات خود گفته: كلمه فتور- كه كلمه فترت
از آن گرفته شده به معناى آن حالت سستى است كه بعد از فرو نشستن خشم به آدمى
دست مىدهد، و نيز به معناى نرمى بعد از شدت، و نيز به معناى ضعف بعد از قوت است،
خداى تعالى اين ماده را در كلام خود استعمال كرده و فرمود:(يا أَهْلَ
الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلى فَتْرَةٍ مِنَ
الرُّسُلِ)، و معناى آمدن رسولى بعد از فترتى از رسولان، اين است كه رسول ما
بعد از مدتى طولانى كه هيچ رسولى نفرستاديم بيامد.[1]