كنار بكشد و به طرف مجتمع كفار نزديك گردد و آنها را دوست خود بگيرد و خرده‌گيرى‌هايى كه آنان به دين و اهل ايمان دارند تصديق كند و يا اعتراض و استهزايى كه آنان نسبت به حق و اهل حق دارند بپذيرد و به همين جهت بوده كه خداى تعالى بعد از اين آيه متعرض حال منافقين شده و آنان را به عذاب اليم تهديد كرده است.

اين معنايى كه ما براى آيه مورد بحث كرديم، معنايى است كه ظاهر آيه بدان حكم مى‌كند و درست‌ترين معنا و موجه‌ترين وجوهى است كه براى آيه ذكر كرده‌اند، از آن جمله بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از جمله:(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا ...) اين است كه هان اى كسانى كه در ظاهر ايمان آورده و به خدا و رسول او اقرار كرده‌ايد، در باطن نيز اقرار كنيد تا ظاهر شما با باطنتان موافق باشد.

بعضى ديگر گفته‌اند: معناى جمله: آمنوا- ايمان بياوريد ، اثبتوا على ايمانكم است يعنى هان اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد بر ايمان خود استوار و پاى بر جا بمانيد و دست از ايمان بر نداريد.

بعضى ديگر گفته‌اند: اصلا خطاب در اين آيه متوجه مسلمين نيست تا اشكال شود چه معنا دارد كه به دارندگان ايمان بفرمايد: ايمان بياوريد بلكه خطاب متوجه مؤمنين از يهود و نصارا است و معناى آيه اين است كه: هان اى كسانى كه به تورات و انجيل و آورندگان آن دو ايمان داريد، به خدا و رسول او يعنى خاتم الانبياء 6 و نيز به كتابى كه بر آن جناب نازل شده يعنى قرآن كريم ايمان بياوريد.

و اين وجوهى كه ملاحظه فرموديد هر چند در جاى خود صحيح است و ليكن قرائن كلاميه دلالت بر خلاف آن دارد و از همه اين وجوه بى‌پايه‌تر، وجه اخير است.

(وَ مَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا بَعِيداً) از آنجا كه قسمت اول آيه شريفه كه مى‌فرمود:( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا) ...(مِنْ قَبْلُ )، دعوت به اين بود كه بين همه جزئيات معارف كه ذكر شده جمع كنند و به همه ايمان بياورند به اين دليل ادعايى كه اجزاى اين مجموعه كه نامش اسلام است همه به هم مربوط است و ممكن نيست يكى از ديگر اجزاء جدا شود، بدين جهت تفصيل دوم- كه همين جمله مورد بحث است- معناى ترديد را به خود گرفته، اينطور مى‌فهماند كه هر كس به مجموع اين مجموعه ايمان نياورد به گمراهى بعيدى گمراه شده، چه اينكه به خدا كفر بورزد يا به ملائكه او و يا به كتب او و يا به رسل او و يا به روز جزا، هر كس به يكى از اينها كفر بورزد كافر است و به گمراهى بعيدى گمراه شده.