نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 87
(فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ
لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ) اين جمله براى اين آمده كه سيره رسول
خدا 6 را امضا كرده باشد، چون آن جناب قبلا هم همين طور رفتار مىكرده و جفاى
مردم را با نرمخويى و عفو و مغفرت مقابله مىكرده و در امور با آنان مشورت
مىكرده است، به شهادت اينكه اندكى قبل از وقوع جنگ با آنان مشورت كرد، و اين امضا
اشارهاى است به اين كه رسول خدا 6 بدانچه مامور شده عمل مىكند و خداى سبحان از
عمل او راضى است.
در اين جمله
خداى تعالى رسول گرامى خود 6 را مامور كرد تا از آنان عفو كند تا در نتيجه بر
اعمال ايشان اثر معصيت مترتب نشود و اينكه از خدا بر ايشان طلب مغفرت كند با اينكه
مغفرت بالآخره كار خود خداى تعالى است
[دستور
الهى به پيامبر 6 مبنى بر گذشت از مردم و مشورت با آنها شامل احكام الهى
نمىشود]
و عبارت(اسْتَغْفِرْ لَهُمْ) هر چند مطلق است، و اختصاصى به مورد بحث آيه
ندارد، و ليكن موارد حدود شرعى و امثال آن را شامل نمىشود، (و چنان مطلق نيست كه
حتى اگر فردى مرتكب قتل شد او را هم ببخشايد و يا اگر زنا كرد تنها برايش طلب
مغفرت كند و ديگر حد شرعى را بر او جارى نسازد) چون اگر اطلاق تا اين مقدار شمول
داشته باشد باعث لغو شدن تشريع مىگردد، علاوه بر اينكه جمله:(وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ) كه به يك لحن عطف بر مساله عفو و مغفرت شده،
خود شاهد بر اين است كه اين دو امر: يعنى عفو و مغفرت در
چارچوب ولايت و تدبير امور عامه بوده، چون اينگونه امور است كه مشورت بر مىدارد،
و اما احكام الهى خير، پس عفو و مغفرت هم در همان امور ادارى جامعه است.
(فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ
الْمُتَوَكِّلِينَ) و چون خداى تعالى تو را به خاطر اينكه به او توكل كردهاى
دوست مىدارد در نتيجه ولى و ياور تو خواهد بود، و درماندهات نخواهد گذاشت و به
همين جهت كه اثر توكل به خدا يارى و عدم خذلان است، دنبال اين جمله فرمود:(إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ ...) و مؤمنين را هم دعوت كرد به توكل و فرمود:
اگر خدا شما را يارى كند كسى نيست كه بر شما غلبه كند، و اگر شما را درمانده گذارد
كيست كه بعد از خدا شما را يارى كند؟ آن گاه در آخر آيه با بكار بردن سبب توكل (كه
ايمان باشد) در جاى خود توكل مؤمنين را امر به توكل نموده و مىفرمايد:(وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ)، يعنى مؤمنين به سبب
اينكه ايمان به خدا دارند و ايمان دارند به اينكه ناصر و معينى جز او نيست بايد
فقط بر او توكل كنند.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 87