توحيد، و نفى شريك، و دوم قيدى است در جانب خداى تعالى، و آن عبارت است از مشيت او، پس حاصل مفاد آيات شمول مغفرت به همه گناهان است به شرطى كه خدا بخواهد، و به شرطى كه گناه مورد بحث شرك نباشد، و اين مفاد عينا آيه مورد بحث است، كه مى‌فرمايد:

(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ).

و اما آياتى كه قاتل نفس محترمه و بدون حق را و نيز رباخوار و قاطع رحم را تهديد مى‌كند به آتش جاودانه صرف اعلام خطر است، نظير آيات زير كه مى‌فرمايد:(وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِيها ...)[1]، و نيز مى‌فرمايد:(وَ مَنْ عادَ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ)[2](أُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ)[3] و آياتى ديگر از اين قبيل، كه تهديد به شر و خطر مى‌كند، و از عذاب آتش خبر مى‌دهد، و اما اين كه اين كيفر حتمى و غير قابل تغيير باشد، به طورى كه امكان برداشتنش نباشد، آيات صراحتى در آن ندارند.

و سخن كوتاه اين كه آيه:(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ ...) چيز زايدى بر آيات شفاعت ندارد، تا زمينه را براى جاعلين آن حديث فراهم سازد.

پس اصحاب نمى‌توانستند از آيات راجعه به كباير حتميت آتش را بفهمند، تا- قبل از نزول آيات مغفرت- شهادت دهند به اين كه مرتكب گناهان در آتشند، و نيز نمى‌توانستند از آيه شريفه:(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ ...)، مطلبى را بفهمند كه از آيات راجعه به شفاعت فهميده نمى‌شود، تا در نتيجه بتوانند بگويند اين آيه آيات كباير را تخصيص زده و يا تقييد و يا نسخ كرده است. بعضى از روايات هم به اين معنا اشاره كرده است و آن روايتى است كه سيوطى در الدر المنثور از ابن الفريس، و ابى يعلى، و ابن منذر، و ابن عدى به سند صحيح از ابن عمر نقل كرده‌اند، كه گفت: ما از اين كه براى اهل كباير طلب مغفرت كنيم خوددارى مى‌كرديم، تا آن كه از پيامبرمان شنيديم كه فرمود:(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ)[4]، و نيز شنيديم كه فرمود: (من دعاى خودم را ذخيره كرده‌ام براى شفاعت از اهل كباير

[1] و كسى كه مؤمنى را عمدا بكشد كيفرش جهنم است كه جاودانه در آن خواهد بود سوره نساء آيه 93.

[2] و كسى كه به رباخوارى برگردد او و امثال او اصحاب آتشند، و جاودانه در آن خواهند بود سوره بقره آيه 275.

[3] كسانى كه قطع رحم كنند لعنت و عذاب خانه دوزخ دارند كه بد خانه‌اى است. سوره رعد آيه 25.

[4] خدا اين گناه را كه به وى شرك بورزند نمى‌آمرزد، و گناهان كوچكتر از آن را از هر كس كه بخواهد مى‌آمرزد. سوره نساء آيه 48.