بحث روايتى [ (در ذيل (تِجارَةً عَنْ تَراضٍ‌) و (لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ‌) )]

در مجمع البيان در ذيل كلمه بالباطل نقل شده كه مفسرين در باره معناى آن دو قول دارند يكى از آن دو، نظريه بعضى است كه گفته‌اند منظور از آن ربا و قمار و بخس و ظلم است، آن گاه خودش اضافه كرده كه اين قول از امام باقر (ع) روايت شده‌[1]. و در كتاب نهج البيان از امام باقر و امام صادق 8 روايت شده كه فرمودند: منظور از باطل قمار و سحت و ربا و سوگند است‌[2].

و در تفسير عياشى از اسباط بن سالم روايت آورده كه گفت: نزد امام صادق (ع) بودم كه مردى وارد شد، و عرضه داشت از معناى كلام خداى تعالى كه مى‌فرمايد:

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ) مرا خبر بده، حضرت فرمود: منظور خداى تعالى از اين باطل قمار است، و اما اينكه فرمود:(وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ) منظورش اين است كه يك فرد مسلمان به تنهايى بر انبوه مشركين حمله ببرد، و به سر زمين آنان در آيد، و در نتيجه كشته شود[3].

مؤلف قدس سره: اين آيه شريفه در اكل به باطل عام است، و همه معاملات باطل را شامل مى‌شود، و اگر در روايات بالا نامى از خصوص قمار برده شده، به عنوان شمردن مصاديق اين اكل است، و همچنين تفسير قتل نفس به يك تنه حمله كردن، در حقيقت تعميم آيه است نه تخصيص آن، نمى‌خواهد بفرمايد تنها اين مورد منظور است، بلكه مى‌خواهد بفرمايد همه قتل نفس‌ها و خودكشى‌ها را شامل است، حتى شامل اين قسم حمله كردن بر دشمن نيز هست.

و در همان كتاب از اسحاق بن عبد اللَّه بن محمد بن على بن الحسين روايت آورده كه گفت: حسن بن زيد از پدرش از على بن ابى طالب (ع) روايت كرد كه فرمود: من از رسول خدا 6 از مساله جبيره پرسيدم، (جبيره و باندى كه روى دست يا پاى شكسته مى‌بندند) سؤالم اين بود كه صاحب اين جبيره چگونه وضو بگيرد و اگر جنب شد چگونه غسل كند؟ فرمود: همين مقدار كافى است كه دست خود را كه به آب وضو و غسل تر شده بر

[1] مجمع البيان ج 2 ص 81 جزء 5 چاپ حيات طبع بيروت

[2] نهج البيان

[3] تفسير عياشى ج 1 ص 235 حديث 98.