[توبه اين دسته پذيرفته نمى‌شود]

(وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ ...) در اين آيه شريفه تعبير آيه قبلى را كه مى‌فرمود: (بر خدا و به نفع گنه‌كاران است كه توبه آنان را بپذيرد) نياورد، با اين كه مى‌دانيم در اين آيه نيز همان معنا منظور است، و مى‌خواهد بفرمايد: (بر خدا و به نفع اينگونه توبه‌كاران نيست كه توبه شان را بپذيرد، و نمى‌پذيرد)، و ليكن خواست به اين وسيله اشاره كند به اينكه رحمت خاصه الهى و عنايتش از اين دو طايفه منقطع است، هم چنان كه گفتيم در آيه قبلى از گناه تعبير به مفرد (سوء) كرد، و در اين آيه به جمع (سيئات) تعبير آورد، معلوم مى‌شود در باره اين دو طايفه عنايت دارد گناهانشان را بشمارد، و عليه آنان ضبط كند.

از اينكه جمله:(يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ) را مقيد كرد به جمله: (تا وقتى كه مرگشان فرا رسد) استمرار گناه فهميده مى‌شود، حال يا به خاطر اينكه سهل‌انگارى در شناختن به سوى توبه و امروز و فردا كردن در آن، خودش معصيتى است مستمر، كه هر لحظه تكرار مى‌شود، و يا به خاطر اينكه اين سهل‌انگارى به منزله مداومت بر گناه است، و يا به خاطر اينكه غالبا خالى از تكرار معصيت نيست، يا تكرار همان معصيت اول يا گناهانى ديگر شبيه به آن.

و اينكه فرمود:(حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ ...) و نفرمود: حتى اذا جاءهم الموت ، يعنى فرمود: (وقتى مرگ يكى از شما برسد و نفرمود: (وقتى مرگ شما برسد)، براى اين بود كه دلالت كند بر اينكه افراد مورد نظر توبه را امرى حقير و بى‌اهميت نشمارند، با اينكه مساله توبه اينقدر بى‌اهميت نيست كه مردم در طول زندگى خود هر كارى خواستند بكنند، و هيچ باكى نداشته باشند همين كه مرگ يكى از آنان رسيد تنها خود او براى اينكه از خطرها و مهلكه‌هايى كه با مخالفت امر الهى براى خود آماده كرده نجات يابد بگويد: حالا ديگر توبه كردم.

پس امر توبه به اين آسانى نيست، كه گنه‌كار با صرف گفتن چند لفظ و يا صرف نيت توبه از همه مخاطر رهايى يابد.

از اينجا روشن مى‌شود كه مقيد كردن جمله (تبت) بقيد (الان) چه معنا مى‌دهد، چون اين قيد به ما مى‌فهماند كه حضور مرگ و مشاهده كردن صاحب اين سخن عظمت و سلطنت آخرت را باعث شده است كه او بگويد:(إِنِّي تُبْتُ) (من اكنون توبه مى‌كنم)، پس چنين كسى منطقى خواهد داشت حال اگر به زبان نگويد به دل مى‌گويد.

پس معناى جمله چنين مى‌شود كه من در اين حال كه مرگ را حق ديدم، و جزاى حق را مشاهده كردم، اينك تائب هستم.