نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 316
بايد چيزى از ارث به آنان بدهند، نه اينكه بعضى
پنداشتهاند كه مراد حاضر بودن نزد صاحب مال در هنگام وصيتش و يا در هنگام مردنش
باشد، چون عبارت آيه خيلى روشن است كه به معناى حاضر بودن در هنگام قسمت است.
و بنا بر اين
منظور از(أُولُوا الْقُرْبى) خويشاوندان فقير ميت
خواهد بود، چون در آيه در رديف يتامى و مساكين ذكر شدهاند و لحن جمله:(فَارْزُقُوهُمْ مِنْهُ وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفاً) كه لحن
تحريك عواطف و دعوت به رحم و ارفاق است، نيز شاهد بر اين معنا است، در نتيجه خطاب
در آيه، متوجه اولياى ميت و كسانى است كه از او ارث مىبرند.
مفسرين
اختلاف كردهاند در اينكه ادا كردن رزق ، در آيه مذكور واجب است يا
مستحبّ؟ چون اين بحث مربوط به فقه است، متعرض آن نمىشويم، هم چنان كه در اصل آيه
مورد بحث اختلاف كردهاند در اينكه آيا محكم است و يا بوسيله آياتى كه طبقات ارث
را مشخص مىكند نسخ گرديده است؟ (زيرا به حكم آيات ارث، با بودن خويشاوند طبقه اول
طبقه دوم ارث نمىبرد و به حكم آيه مورد بحث به همه خويشاوندان در صورتى كه در حين
تقسيم ارث وجود داشته باشند سهم داده مىشود مترجم ).
ليكن- هيچ
انگيزه و موجبى براى نسخ در كار نيست، زيرا تناقضى بين آن دو وجود ندارد، آيات
ارث، فريضه و سهم هر يك از وارثان را معين مىكند و اين آيه دلالت دارد بر اينكه
غير ورثه اجمالا رزقى مىبرد، اما اين معنا را كه اين ارث بردن، بطور وجوب است يا
مستحبّ، و آيا اندازه آن چه مقدار است و ... نمىرساند. پس هيچ دليلى وجود ندارد
كه آيات ارث را ناسخ آن بدانيم، مخصوصا در صورتى كه دادن رزق به غير وارث مستحبّ
باشد، هم چنان كه آيه نامبرده، تا حدى خالى از ظهور در اين معنا نيست.
(وَ لْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعافاً خافُوا
عَلَيْهِمْ ...) كلمه خشيت به معناى تاثر قلبى است از چيزى كه
انسان از اتفاق افتادن آن ترس دارد البته تاثرى كه همراه با اهميت باشد، يعنى آن
امر در نظر انسان امرى عظيم و خطرى بزرگ جلوه كند.
و كلمه
سداد كه مصدر كلمه سديد است وقتى در مورد سخن استعمال شود، به
معناى سخن صواب و مستقيم است.
و بعيد نيست
كه مضمون اين آيه به نحوى متعلق و مربوط به آيه:(لِلرِّجالِ نَصِيبٌ ...) بوده باشد، چرا كه در كل شامل ارث يتيمان
است. پس در حقيقت اين سياق تهديدى است بر متجاوزين به ارث اطفال پدر مرده. و با در
نظر داشتن اين معنا جمله:(وَ لْيَقُولُوا قَوْلًا سَدِيداً
...)
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 316