عطيه‌اى است از ناحيه او، نه اينكه حقى باشد از مرزوق به عهده او.

از اينجا روشن مى‌گردد كه هر انسانى كه با حرام روزى مى‌خورد، سهمى و رزقى از حلال دارد، براى اينكه ساحت مقدس خداى تعالى منزه از آنست كه رزق انسان را حقى ثابت بر عهده خود بكند، آن گاه از مسير حرام او را روزى دهد، و در عين حال او را از خوردن حرام نهى هم بكند، و در آخرت عقاب هم بفرمايد.

توضيح اين مطلب به بيانى ديگر اين است كه، رزق همانطور كه گفتيم عطيه‌اى است الهى، و چون چنين است پس رزق رحمتى است از خداى بر خلق و همانطور كه رحمت دو قسم است:

اول: رحمت عمومى كه شامل همه خلق مى‌شود، چه مؤمن و چه كافر، چه متقى و چه فاجر، چه انسان و چه غير انسان.

دوم: رحمت خاصه كه در طريق سعادت انسان صرف مى‌شود، نظير ايمان و تقوا، و بهشت، رزق خدا هم دو قسم است: يكى رزق عمومى كه عطيه عامه الهى است، و تمامى روزى‌خواران را در بقاى هستى امداد مى‌كند، و قسم دوم آن رزق خاص است كه در مجراى حلال واقع مى‌شود.

[تقسيم رزق به دو قسم: عام و خاص‌]

و همانطور كه رحمت عمومى خدا و رزق عموميش به حكم آيه:(وَ خَلَقَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيراً)[1] مكتوب و مقدر است، همچنين رحمت خاصه و رزق خاص او نيز مكتوب و مقدر است، و همانطور كه هدايت- كه يكى از رحمت‌هاى خاصه است- مكتوب و مقدر در تشريع است، و براى هر انسانى (چه مؤمن و چه كافر) نوشته شده و به همين جهت براى همه ارسال رسل و انزال كتب نموده و فرموده:

(وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ، ما أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما أُرِيدُ أَنْ يُطْعِمُونِ، إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ)[2].

و نيز فرموده:(وَ قَضى‌ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ)[3] و در نتيجه عبادت كه خود محتاج هدايت خدا است از نظر تشريع مقدر است.

همچنين رزق خاص يعنى رزق از مجراى حلال هم مقدر است، هم چنان كه قرآن‌

[1] فرقان آيه 2.

[2] من جن و انس را نيافريدم مگر براى اينكه عبادتم كنند، نه مى‌خواهم مرا روزى دهند، و نه طعامم دهند، چون كه خدا رزاق و داراى نيرويى متين است( سوره ذاريات آيه 58).

[3] خدا- به حسب تشريع چنين قضا رانده كه جز او را نپرستيد( سوره اسراء آيه 23).