آن قدر به تو عطا مى‌كند تا راضى شوى، هم عطاى خدا را مطلق آورده، و هم رضايت رسول خدا 6 را.

ولى بعضى‌[1] از مفسرين گفته‌اند: اين آيه ناظر است به هر دو زندگى رسول خدا 6، هم به زندگى دنيايى‌اش، و هم به زندگى آخرتيش.

[مقصود از اينكه خطاب به پيامبر 6 فرمود خدا تو را يتيم و ضال يافت. چند وجه در اين باره‌]

(أَ لَمْ يَجِدْكَ يَتِيماً فَآوى‌) اين آيه و دو آيه بعدش به بعضى از نعمت‌هاى بزرگى اشاره مى‌كند كه خداى تعالى به آن جناب انعام كرده بود، آرى رسول خدا 6 هنوز در شكم مادر بود كه پدرش از دنيا رفت، و دو سال بود كه مادرش درگذشت، و هشت ساله بود كه كفيل و سرپرستش و جدش عبد المطلب از دنيا رفت، كه از آن به بعد در تحت تكفل عمويش ابو طالب قرار گرفت.

بعضى‌[2] گفته‌اند: مراد از يتيم در اين آيه پدر مرده نيست، بلكه منظور بى نظير بودن است هم چنان كه در بى نظير را هم در يتيم مى‌گويند، و معناى اين آيه اين است كه: مگر نبود كه خدا تو را فردى بى نظير از بين مردم دانست، و در نتيجه مردم را دور تو جمع كرد؟

(وَ وَجَدَكَ ضَالًّا فَهَدى‌) مراد از ضلال در اينجا گمراهى نيست بلكه مراد عدم هدايت است، و منظور از هدايت نداشتن رسول خدا 6، حال خود آن جناب است، و يا صرفنظر از هدايت الهى مى‌خواهد بفرمايد اگر هدايت خدا نباشد تو و هيچ انسانى ديگر از پيش خود هدايت نداريد مگر به وسيله خداى سبحان، پس رسول خدا 6 هم نفس شريفش با قطع نظر از هدايت خدا ضاله و بى راه بود، هر چند كه هيچ روزى از هدايت الهى جدا نبوده و از لحظه‌اى كه خلق شده بود ملازم با آن بود، در نتيجه آيه شريفه در معناى آيه زير است، كه مى‌فرمايد:(ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَ لَا الْإِيمانُ)[3]، و از همين باب است كلام موسى كه بنا به حكايت قرآن كريم از آن جناب گفته بود:(فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّينَ)[4]، يعنى هنوز به هدايت رسالت اهتداء نشده بودم.

[1] روح المعانى، ج 30، ص 160.

[2] تفسير قرطبى، ج 20، ص 96.

[3] تو نمى‌دانستى كتاب چيست و ايمان كدامست. سوره شورى، آيه 52.

[4] در آن هنگامى كه آن مرد قبطى را كشتم از گمراهان بودم. سوره شعراء، آيه 20.