و اين عبارت از عبد الرزاق و فاريابى و عبد بن حميد و ابن جرير و ابن منذر از على بن ابى طالب نقل شده‌[1].

و نيز در آن كتاب آمده كه عبد بن حميد و ابن منذر، از على (ع) روايت كرده‌اند كه فرمود: يوم موعود، روز قيامت، و شاهد، روز جمعه، و مشهود، روز عيد قربان است‌[2].

و در مجمع البيان گفته: روايت شده كه مردى داخل مسجد رسول خدا 6 شد ديد مردى دارد از رسول خدا 6 حديث نقل مى‌كند، مى‌گويد من پرسيدم: شاهد و مشهود چيست؟ گفت: بله، شاهد روز جمعه و مشهود روز عرفه است. از او گذشته نزد مرد ديگرى رفتم كه او نيز از رسول خدا 6 حديث مى‌كرد، از او نيز همين سؤال را كردم، گفت: اما شاهد، روز جمعه است، و اما مشهود روز عيد قربان است.

از پيش او هم گذشته نزد جوانى رفتم كه رخساره‌اى چون دينار طلا درخشنده داشت، او نيز از رسول خدا 6 حديث مى‌كرد، پرسيدم: به من خبر بده از اينكه شاهد و مشهود چيست؟ گفت: بله شاهد، محمد رسول اللَّه 6، و مشهود روز قيامت است، مگر كلام خدا را نشنيده‌اى كه مى‌فرمايد:(يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِيراً) و در آن رسول خدا 6 را شاهد و مبشر و نذير ناميده، و نيز مگر نشنيده‌اى كه مى‌فرمايد:(ذلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ)، و در آن روز قيامت را روز مشهود مى‌خواند.

پرسيدم: آن محدث اولى كيست؟ گفتند: ابن عباس است، از دومى پرسيدم گفتند:

ابن عمر است، از سومى پرسيدم گفتند: حسن بن على (ع) است‌[3].

مؤلف: و اين حديث بطرق مختلف و الفاظى نزديك به هم نقل شده، و در تفسير اين آيه گذشت كه آنچه حسن بن على (ع) فرموده، از نظر سياق آيات به ذهن روشن‌تر مى‌رسد، هر چند كه لفظ شاهد و مشهود با وجوه ديگر نيز به وجهى قابل انطباق است.

و در تفسير قمى در ذيل جمله‌(قُتِلَ أَصْحابُ الْأُخْدُودِ) آمده كه: علت نزول اين آيه چنين بود، كه ذونواس ، مردم حبشه را براى جنگ با يمن به هيجان آورد، و او آخرين‌

[1] ( 1 و 2) الدر المنثور، ج 6، ص 332.

[2] ( 1 و 2) الدر المنثور، ج 6، ص 332.

[3] مجمع البيان، ج 10، ص 466.