و خداى تعالى در كلام مجيدش اصل قيام به امور خلق خود را براى خود اثبات نموده و مى‌فرمايد:(أَ فَمَنْ هُوَ قائِمٌ عَلى‌ كُلِّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ)،[1] و نيز با بيانى كلى‌تر مى‌فرمايد:

(شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ)[2]، اين آيه شريفه چنين مى‌رساند كه خدا قائم بر تمامى موجودات است، و با عدل قائم است، به اين معنا كه عطا و منع او همه به عدل است، و با در نظر گرفتن اينكه عالم امكان همان عطا و منع آن است (دادن هستى است، و در چهارچوب دادن آن است، چون هيچ موجودى بدون چهارچوب و حد و ماهيت وجود پيدا نمى‌كند)، پس هر چيزى را همان قدر كه ظرفيت و استحقاق دارد مى‌دهد، آن گاه مى‌فرمايد:

علت اينكه به عدالت مى‌دهد اين است كه عدالت مقتضاى دو اسم عزيز و حكيم است، خداى تعالى به آن جهت كه عزيز است، قائم بر هر چيز است، و به آن جهت كه حكيم است در هر چيزى عدالت را اعمال مى‌كند.

و سخن كوتاه اينكه: خداى تعالى از آنجا كه مبدأ هستى است، و وجود هر چيز و اوصاف و آثارش از ناحيه او آغاز مى‌شود، و هيچ مبدئى براى هيچ موجودى نيست مگر آنكه آن مبدأ هم به خدا منتهى مى‌شود، پس او قائم بر هر چيز و از هر جهت است، و در حقيقت معناى كلمه قائم است، يعنى قيامش آميخته با خلل و سستى نيست، و هيچ موجودى به غير از خدا چنين قيامى ندارد، مگر اينكه به وجهى قيام او منتهى به خدا و به اذن خدا است، پس خداى تعالى هر چه قيام دارد قيامى خالص است (نه قيامى آميخته با ضعف و سستى) و غير خدا به جز اين چاره‌اى ندارد كه بايد به اذن او و به وسيله او قائم باشد، پس در اين مساله از دو طرف حصر هست، يكى منحصر نمودن قيام در خداى تعالى و اينكه غير او كسى قيام ندارد، و ديگر منحصر نمودن خدا در قيام، و اينكه خدا به جز قيام كارى ندارد، حصر اول از كلمه قيوم استفاده مى‌شود كه گفتيم خبر بعد از خبر براى مبتداء اللَّه است، و حصر دوم از جمله بعدى استفاده مى‌شود كه مى‌فرمايد: (لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ‌)- او را چرت و خواب نمى‌گيرد .

(ما چند حالت داريم، يا در حال قيام و تسلط بر كاريم، يا نشسته و در حال رفع‌

[1] و يا كسى كه بر تك تك انسانها و بر آنچه مى‌كنند قائم و مسلط است. سوره رعد، آيه 33

[2] خدا شهادت مى‌دهد كه معبودى بجز او نيست، ملائكه و صاحبان علم نيز شهادت مى‌دهند و اين شهادت خدا در حالى است كه قيام به عدل مى‌كند معبودى جز او كه عزيز و حكيم باشد وجود ندارد.

سوره آل عمران، آيه 18