نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 370
حرف كاف در جمله (كَما
عَلَّمَكُمْ) ... كاف تشبيه است، و جمله:(ما لَمْ
تَكُونُوا تَعْلَمُونَ) از قبيل به كار بردن عام در مورد استعمال خاص
است، تا دلالت كند بر منتهاى بسيارى كه خدا از نعمتهاى بسيار و از تعليم بر مردم
دارد و گرنه جا داشت بفرمايد: و چون امنيت يافتيد خدا را همانطور كه قبلا در مورد
نماز خوف، تعليمتان داد بياد آوريد، ولى اينطور نفرمود، بلكه تعليم را عموميت داد،
و فرمود: خدا را همانطور كه چيزهايى به شما تعليم داد كه نمىدانستيد بياد بياوريد
و اين تعبير براى آن بود كه بر امتنان بر همه نعمتها و تعليمها دلالت كند و بنا
بر اين معناى آيه چنين مىشود پس خدا را آن چنان بياد آوريد كه يادآوريتان مساوى و
برابر با اين نعمت باشد، كه نماز در حال امن و در حال خوف و نيز همه شرايع دين را
به شما تعليم كرد.
كلمه
وصية در اينجا مفعول مطلقى است براى فعلى تقديرى، و تقدير آيه ليواصوا
وصية است، و اينكه كلمه حول را با الف و لام تعريف كرده خالى از
دلالت بر اين نيست كه آيه شريفه قبل از تشريع عده وفات يعنى چهار ماه و ده روز
نازل شده چون زنان عرب جاهليت، بعد از مرگ شوهران خود يك سال تمام در خانه
مىنشستند، يعنى شوهر نمىكردند، و اين آيه شريفه سفارش مىكند به مردان كه براى
همسران خود وصيتى كنند و مالى معين نمايند، كه بعد از مرگشان به ايشان بدهند، مالى
كه كفاف مخارج يك سال ايشان را بدهد، بدون اينكه از خانههاى خود اخراج شوند، چيزى
كه هست از آنجايى كه اين تعيين مال، حق زنان است و حق چيزيست كه هم مىتوان آن را
استيفا كرد و هم از آن صرف نظر نمود، لذا مىفرمايد: اگر زنان شوهر مرده در اين
مدت از خانه شوهر بيرون شدند، ديگر شما ورثه شوهر تقصيرى در ندادن آن مال نداريد،
و يا اگر خواستند بطور شايسته شوهر كنند ديگر شما مسئول نيستيد، و اين نظير سفارشى
است كه به اشخاص مشرف به مرگ كرده كه چيزى از مال خود را براى والدين و خويشاوندان
وصيت كنند و فرمود:(كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذا حَضَرَ أَحَدَكُمُ
الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَيْراً الْوَصِيَّةُ لِلْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ
بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ)[1].
و از آنچه
گذشت اين معنا روشن گرديد كه آيه مورد بحث به وسيله آيه شريفهاى كه عده وفات را
چهار ماه و ده روز معين كرده، و نيز به آيهاى كه براى زنان داراى فرزند، هشت يك و
براى زنان بى اولاد چهار يك مال شوهر را ارث معين مىكند، نسخ شده است.