و ظاهرا متعدى كردن كلمه يؤلون با حرف من به خاطر اين بوده است كه كلمه نامبرده علاوه بر معناى خودش متضمن و در بر دارنده معنايى چون دورى گزيدن و مانند آن است، پس خود اين كلمه مى‌فهماند كه منظور از سوگند اين است كه از مباشرت با زنان دورى كنند، و اين هم كه در آيه شريفه تربص را محدود به چهار ماه كرده است اشعارى به اين دورى دارد، چون حد چهار ماه همان حدى است كه شارع و قانونگذار اسلام براى ترك مباشرت با همسران معين كرده، و فرموده كه بيش از آن نمى‌توانند مباشرت را ترك كنند، و از همين اشارات فهميده مى‌شود كه مراد از عزم بر طلاق عزم به خود طلاق است، نه صرف تصميم بر آن، هم چنان كه دنباله آيه نيز كه مى‌فرمايد:(فَإِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ)[1] به اين معنا اشعار دارد، براى اينكه شنوايى به اطلاقى كه واقع شده ارتباط دارد، نه با تصميم قلبى بر آن.

و اينكه فرمود:(فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ) دلالت دارد بر اينكه شكستن سوگند ايلاء و برگشتن به سوى همسر گناه ندارد، و اگر شرع براى شكستن آن كفاره‌اى معين كرده دلالت ندارد بر اينكه شكستن آن گناه است هم چنان كه جمله مورد بحث دلالت ندارد بر اينكه مى‌شود آن كفاره را ترك كرد، چون كفاره مغفرت پذير و بخشيدنى نيست، و كفاره شكستن سوگند در آيه زير آمده، كه مى‌فرمايد:(لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمانِكُمْ وَ لكِنْ يُؤاخِذُكُمْ بِما عَقَّدْتُمُ الْأَيْمانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعامُ عَشَرَةِ مَساكِينَ)[2].

بنا بر اين معناى آيه اين است كه، هر كس سوگند بخورد كه ديگر به همسرش نزديك نشود، حاكم شرع چهار ماه صبر مى‌كند، اگر برگشت و حق همسرش را ادا كرد، يعنى با او هم بسترى نمود، و كفاره شكستن قسم خود را داد، كه او را عقاب نمى‌كند، و اگر تصميم گرفت طلاقش دهد و طلاقش داد كه باز عقابى ندارد چون طلاق هم گريزگاه ديگرى است از عقاب، و خداى شنواى دانا است.

بحث روايتى [ (شامل رواياتى راجع به قسم خوردن و ايلاء)]

در تفسير عياشى از امام صادق ع روايتى آورده كه در ذيل آيه‌

[1] چون كه خداوند شنوا و دانا است.

[2] و خداوند شما راى به خاطر سوگندهاى لغوتان مؤاخذه نمى‌كند ولى به آن سوگندهايى كه با آن پيمان‌هاى خود محكم مى‌كنيد و سپس مى‌شكنيد، مؤاخذه مى‌كند، كه كفاره شكستن آن، سير كردن ده مسكين است. سوره مائده، آيه 92