[1] ولى چنين كسى را كافر نمى‌خوانيم، بلكه فاسقى است كه به يكى از واجبات خدا كفر ورزيده و بر فرض هم كه بتوانيم اطلاق كنيم، بايد بگوئيم فلانى كافر به حج است.

و همچنين ساير صفاتى كه در قرآن استعمال شده، مانند صالحين و قانتين، و شاكرين، و متطهرين، و يا فاسقين، و ظالمين، و و و، برابر و معادل افعالى كه اين صفات از آنها مشتق شده نيستند، (كسى كه يك عمل صالح، و يك عبادت، و يك شكر، و يك طهارت، و يك فسق، و يك ظلم كرده، صالح و قانت و شاكر و متطهر و فاسق و ظالم خوانده نمى‌شود) و اين واضح است، پس اين عناوين را نام يا صفت كسى كردن، حكمى دارد، و صرف نسبت دادن فعل به آن كس حكمى ديگر.

[در قرآن كريم كلمه مشرك بر غير اهل كتاب اطلاق شده و اطلاق آن بر اهل كتاب ثابت و معلوم نيست‌]

علاوه بر اينكه اين معنا به روشنى معلوم نشده، كه قرآن كريم كلمه مشرك را بر اهل كتاب هم اطلاق كرده باشد، به خلاف لفظ كافرين، بلكه تا آنجا كه مى‌دانيم اين كلمه بر غير اهل كتاب اطلاق شده، مثلا فرموده:(لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ، وَ الْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ، حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ)[2].

و يا فرموده:(إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ، فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ)[3] و يا فرموده:(كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ)[4] و نيز مى‌فرمايد:(وَ قاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً)[5] و باز مى‌فرمايد:

(فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ)[6] و مواردى ديگر.

و اما اينكه فرمود:(وَ قالُوا كُونُوا هُوداً أَوْ نَصارى‌ تَهْتَدُوا، قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً، وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ)[7] منظورش از مشركين يهود و نصارى نيست، تا تعريضى بر اهل كتاب باشد، و در نتيجه با گفته ما منافات داشته باشد، بلكه ظاهرا منظور غير اهل كتاب است، به‌

[1] براى خدا بر مردم- البته آنها كه استطاعت دارند- است كه به زيارت خانه بروند، و هر كس كفر بورزد خدا از همه عالميان بى‌نياز است. سوره آل عمران آيه 97

[2] آنهايى كه از اهل كتاب كفر ورزيدند، و نيز مشركين هرگز جدا نمى‌شدند تا آنكه بليه‌اى ببينند. سوره بينه آيه 1

[3] جز اين نيست كه مشركين نجسند، پس نبايد به مسجد الحرام نزديك شوند. سوره توبه آيه 29

[4] چگونه پيمان مشركين احترام دارد. سوره توبه آيه 7

[5] مشركين را با همگيشان قتال كنيد. سوره توبه آيه 27

[6] مشركين را هر جا يافتيد بكشيد. سوره توبه آيه 6

[7] و گفتند يهودى و يا مسيحى باشيد، تا راه يافته باشيد، بگو: نه، بلكه بايد به كيش ابراهيم حنيف بود، و او از مشركان نبود. سوره بقره آيه 135