پس معلوم مى‌شود آيه شريفه آن مخالطه با يتيم را تجويز مى‌كند كه مخالطه برادرانه باشد، مخالطه دو برادر كه در حقوق اجتماعى بين مردم برابرند آنچه از مالش برداشته مى‌شود، مانند و برابر همان مالى است كه به او مى‌دهند پس آيه مورد بحث مقابل آيه:(وَ آتُوا الْيَتامى‌ أَمْوالَهُمْ، وَ لا تَتَبَدَّلُوا الْخَبِيثَ بِالطَّيِّبِ، وَ لا تَأْكُلُوا أَمْوالَهُمْ إِلى‌ أَمْوالِكُمْ إِنَّهُ كانَ حُوباً كَبِيراً)[1] قرار دارد، و اين محاذات يكى از شواهدى است بر اينكه در آيه مورد بحث نوعى تخفيف و تسهيل داده شده، هم چنان كه ذيل آيه نيز بر آن دلالت كرد و نيز جمله:(وَ اللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ) هم تا حدى بر آن دلالت داشت.

پس معناى آيه چنين است كه آميزش با ايتام اگر ضرورى شد جايز است (و اين همان تخفيف نامبرده است)، ولى بايد نظير مخالطت دو برادر باشد يعنى با تساوى حقوق باشد، آن وقت است كه ديگر جاى ترس و دلواپسى نيست، چون اين عمل اگر به فرض، اصلاح باشد، آنهم اصلاح حقيقى نه صورى، عمل خيرى است، و حقيقت امر هم بر خدا پوشيده نيست، تا بترسيد مبادا صرفا به خاطر اينكه مخالطت كرده‌ايد از شما مؤاخذه كند، نه خداى سبحان مفسد را از مصلح تميز مى‌دهد.

(وَ اللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ‌) ... كلمه (يعلم) نسبت به كلمه (مفسد) كه مفعول آن است بدون واسطه عمل كرده، ولى كلمه (مصلح) را با حرف (من) مفعول خود كرده، و اين گويا بدين جهت است كه كلمه (يعلم) در اينجا متضمن معناى تميز است، و كلمه (عنت) به معناى كلفت و مشقت است.

بحث روايتى [ (در ذيل آيات گذشته مربوط به شراب و قمار، انفاق و سرپرستى ايتام)]

در كافى از على بن يقطين روايت كرده كه گفت: مهدى عباسى از ابى الحسن موسى بن جعفر ع از شراب پرسيد، آيا در كتاب خدا حرام است يا خير؟ چون كه مردم منهى بودن آن را مى‌دانند ولى حرمتش را نمى‌دانند. حضرت فرمود بلكه حرام است، پرسيد در كجاى قرآن تحريم شده‌اى ابا الحسن؟ فرمود: در آيه:(إِنَّما حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ، وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ)، آن گاه امام پس از چند كلمه فرمود: اما اثم عينا همان خمر است، براى اينكه در جاى ديگر فرموده:(يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ، وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ، وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما) پس به حكم اين آيه خمر و ميسر در كتاب خدا اثم‌

[1] سوره نسا آيه 2