نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 161
اما مرگ اخترامى كه عاملى غير طبيعى از قبيل قتل
و يا مرض باعث آن شود برگشتن انسان بعد از چنين مرگى به دنيا مستلزم هيچ محذور و
اشكالى نيست، چون ممكن است انسان بعد از آنكه به مرگ غير طبيعى از دنيا رفته در
زمانى ديگر مستعد كمالى شود، كه در زمانى غير از زمان زندگيش موجود و فراهم باشد،
و بعد از مردن دوباره زنده شود تا آن كمال را بدست آورد.
و يا ممكن
است اصل استعدادش مشروط باشد به اينكه مقدارى در برزخ زندگى كرده باشد، چنين كسى
بعد از مردن و ديدن برزخ داراى آن استعداد مىشود، و دوباره به دنيا بر مىگردد،
كه آن كمال را به دست آورد، كه در هر يك از اين دو فرض مساله رجعت و برگشتن به
دنيا جايز است، و مستلزم محذور محال نيست، اين گفتارى خلاصه و فشرده بود، در باره
مساله رجعت، و تمام حرفهاى آن موكول است به مقامى ديگر.
و اما اينكه
در يك يك روايات مناقشه كرده، و آنها را ضعيف شمرده، در پاسخش مىگوئيم: هر چند هر
يك از روايتها روايت واحد است، و ليكن روايات ائمه اهل بيت ع نسبت به اصل رجعت
متواتر است، به حدى كه مخالفين مساله رجعت از همان صدر اول اين مساله را از مسلمات
و مختصات شيعه دانستهاند، و تواتر با مناقشه و خدشه در تك تك احاديث باطل
نمىشود، علاوه بر اينكه تعدادى از آيات قرآنى و روايات كه در باب رجعت وارد شده
دلالتش تام و قابل اعتماد است، كه ان شاء اللَّه به زودى در موردى مناسب متعرض
آنها مىشويم، مانند آيه:(وَ يَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ
أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ يُكَذِّبُ بِآياتِنا)[1] و آيات
ديگر.
علاوه بر
اينكه آيات ديگرى از قرآن دلالت اجمالى بر وقوع رجعت دارد مانند آيه:(أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا يَأْتِكُمْ مَثَلُ
الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ)[2] كه
مىفهماند آنچه در امتهاى گذشته رخ داده، در اين امت نيز رخ خواهد داد، و يكى از
آن وقايع مساله رجعت و زنده شدن مردگانى است كه در زمان ابراهيم و موسى و عيسى و
عزير و ارميا و غير ايشان اتفاق افتاده، بايد در اين امت نيز اتفاق بيفتد.
هم چنان كه
رسول خدا ص هم كلامى دارند كه بطور اجمال مىفهماند آنچه در امتهاى سابق اتفاق
افتاده در اين امت نيز اتفاق خواهد افتاد، و آن اين است كه فرمود: به آن خدايى كه
جانم به دست اوست، كه شما مسلمانان با هر سنتى كه در امتهاى
[1] روزى كه از هر امتى فوجى از آنان كه آيات ما را تكذيب
مىكنند محشور مىكنيم. سوره نمل آيه 83
[2] شما پنداشتهايد قبل از آنكه آنچه در امتهاى گذشته واقع شده
در شما واقع شود داخل بهشت شويد. سوره بقره آيه 214
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 161