(وَ الْمَلَكُ عَلى أَرْجائِها وَ يَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ
ثَمانِيَةٌ) راغب مىگويد: رجاى چاه و رجاى آسمان و
رجاى هر چيز ديگر به معناى كناره آن است، و جمع آن أرجاء مىآيد، يعنى اطراف، هم
چنان كه در قرآن آمده:(وَ الْمَلَكُ عَلى أَرْجائِها)[2] و
كلمه ملك به طورى كه گفته شده، هم در مورد يك نفر اطلاق مىشود، و هم
در مورد جمع، و مراد از آن در اين آيه جمع است، و ضمير هم در
جمله (وَ يَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمانِيَةٌ)
به طورى كه از مقتضاى سياق ظاهر مىشود به ملائكه برمىگردد.
و
از ظاهر كلام خداى تعالى برمىآيد كه عرش در آن روز حاملينى از ملائكه دارد، هم
چنان كه از ظاهر آيه زير نيز اين معنا استفاده مىشود مىفرمايد:(الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ
رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا)[4]، و
در روايات آمده كه اين حاملان عرش چهار فرشتهاند، و از ظاهر آيه مورد بحث
برمىآيد حاملان عرش در آن روز هشت نفرند، و اما اينكه اين چهار نفر و يا هشت نفر
از جنس ملائكه بودند، و يا غير ايشان؟
آيه
شريفه ساكت است، هر چند كه سياق آن از اشعار به اينكه از جنس ملك مىباشند، خالى
نيست.
ممكن
هم هست- همانطور كه اشاره كرديم- غرض از ذكر انشقاق آسمان، و بودن ملائكه در اطراف
آن، و اينكه حاملين عرش در آن روز هشت نفرند، اين باشد كه بفرمايد در آن روز
ملائكه و آسمان و عرش براى انسانها ظاهر مىشوند، هم چنان كه قرآن در اين باره
فرموده:(وَ تَرَى الْمَلائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ
يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ)[5].
[1] و روزى كه آسمان به ابرها پاره پاره مىشود، و ملائكه به طور
ناگفتنى نازل مىگردند. سوره فرقان، آيه 25.
[4] كسانى كه عرش را حمل مىكنند، و كسانى كه پيرامون عرش هستند،
پروردگار خود را به حمد تسبيح مىگويند، و به او ايمان مىآورند، و براى همه كسانى
كه ايمان آوردهاند استغفار مىكنند.
سوره مؤمن، آيه 7.
[5] ملائكه را مىبينى كه پيرامون عرش را حلقهوار گرفتهاند، و
پروردگار خود را به حمد تسبيح مىگويند. سوره زمر، آيه 75.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 19 صفحه : 664