(الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ )[1] در اين مقام است، كه تفسيرش گذشت.

و نيز اين احتمال هم به نظر مى‌رسد كه مى‌خواهد كلام تكذيب‌گران را رد كند، كه به مؤمنين مى‌گفتند: اگر مساله بعث و معادى در بين باشد، در آنجا نيز مانند دنيا ما متنعم خواهيم بود، و خداى تعالى اين گفتارشان را در آيه زير حكايت فرموده كه:(وَ ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً وَ لَئِنْ رُجِعْتُ إِلى‌ رَبِّي إِنَّ لِي عِنْدَهُ لَلْحُسْنى‌)[2].

و ظاهر سياق آيات بعدى كه حكم تساوى تكذيب‌گران و متقين را رد مى‌كند، احتمال دوم را تاييد مى‌نمايد، در روايت هم آمده كه مشركين وقتى داستان بعث و معاد را شنيدند، گفتند اگر آنچه محمد و پيروانش مى‌گويند صحيح باشد باز هم حال ما بهتر از حال آنان خواهد بود، همانطور كه در دنيا بهتر است، و حد اقل اين است كه برابر با حال آنان باشد.

ليكن اين اشكال متوجه احتمال دوم هست، كه اگر بخواهد سخن و ادعاى كفار را رد كند كه مى‌گفتند: در آخرت هم يا بهتر از آنان زندگى خواهيم داشت و يا مساوى آنان، جا داشت تطابق بين رد و مردود را رعايت كند، و در مقابل گفتار مردود آنان بفرمايد ا فنجعل المجرمين كالمسلمين نه اينكه بفرمايد:(أَ فَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِينَ كَالْمُجْرِمِينَ).

دقت در سياق، اين معنا را دست مى‌دهد كه هر چند آيه شريفه مى‌خواهد تساوى را رد كند، و ليكن نه تنها از اين جهت كه مجرمين با آن همه جرم مساوى با مسلمانان نيستند، بلكه نكته‌هاى اضافى ديگرى را هم به طور اشاره مى‌فهماند، و آن اين است كه احترام مسلمين اجازه نمى‌دهد كه مجرمين با ايشان برابر باشند، گويا فرموده: اينكه شما كفار مى‌گوييد در آخرت هم ما و مسلمانان يكسان هستيم سخن باطلى است، براى اينكه خدا راضى نمى‌شود كه مسلمانان را با آن همه احترامى كه نزدش دارند مانند مجرمين قرار دهد، و شما مجرميد پس با آنان حال و روز يكسانى نخواهيد داشت.

بنا بر اين، آيه شريفه مى‌خواهد عليه مساوات دو طايفه اقامه حجت كند، و حجتش اين است كه مساوات آن دو با احترامى كه مسلمانان نزد خدا دارند منافات دارد، نه اينكه اين مساوات با عدالت خدا نمى‌سازد.

[1] آيا كسانى را كه ايمان آورده‌اند و عمل صالح انجام داده‌اند همچون مفسدان در زمين قرار دهيم. يا پرهيزكاران را همچون فاجران؟! سوره ص، آيه 28.

[2] من گمان نمى‌كنم قيامتى قيام كند، تازه بر فرض هم كه به سوى پروردگارم برگردم، نزد او هم زندگى خوشى خواهم داشت. سوره فصلت، آيه 50.