متصل الاجزاء و مرتبط الأبعاض.

[اشاره به مراد از اينكه فرمود ستارگان را رجوم براى شياطين قرار داديم‌]

(وَ لَقَدْ زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِمَصابِيحَ ...) كلمه مصابيح جمع مصباح (چراغ) است، و اگر ستارگان را چراغ ناميده به خاطر نورى است كه از آنها تلألؤ مى‌كند، و ما قبلا- در سوره حم سجده- در اين باره بحث كرديم.

(وَ جَعَلْناها رُجُوماً لِلشَّياطِينِ)- يعنى ما ستارگان را كه آسمان را با آنها زينت داديم رجم‌هايى- تيرها- قرار داديم، و با آنها شياطينى را كه به آسمان نزديك مى‌شوند تا خبرهاى آسمانى را استراق سمع كنند، تيرباران مى‌كنيم، هم چنان كه در جاى ديگر فرمود:(إِلَّا مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ مُبِينٌ)[1]، و نيز فرموده:(إِلَّا مَنْ خَطِفَ الْخَطْفَةَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ ثاقِبٌ)[2].

بعضى از مفسرين گفته‌اند جمله مورد بحث دلالت دارد بر اينكه مراد از كواكب كه آسمان را زينت داده تمامى ستارگان آسمان است، چه ثوابت و سيارات، و چه شهاب‌ها، چون ثوابت و سيارات هر يك در جاى خود، و در مدار خود قرار دارد، و نمى‌تواند منظور از رجوم باشد، و دو كلمه كواكب و نجم ، همانطور كه بر ستارگان فعلى اطلاق مى‌شود، بر شهابها نيز اطلاق مى‌شود.

بعضى‌[3] ديگر گفته‌اند: شهابها تكه‌هايى هستند كه از كواكب جدا مى‌شوند، و به وسيله آنها شيطانها رجم مى‌شوند، و اما خود كواكب به هيچ وجه فرو نمى‌ريزند، مگر وقتى كه خدا بخواهد همه را فانى سازد. اين وجه با نظريه‌هاى علمى امروز موافق‌تر است، و اما اينكه رجم شيطانها به وسيله شهابها چه معنا دارد، قبلا مختصرى در باره‌اش بحث كرده‌ايم.

(وَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذابَ السَّعِيرِ)- يعنى ما براى شيطانها كه همانا اشرار از جنيان هستند عذاب دوزخ را تهيه كرده‌ايم كه آتشى است مشتعل.

(وَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ عَذابُ جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ) بعد از آنكه پاره‌اى از نشانيهاى ربوبيت خداى تعالى را ذكر كرد، به دنبالش تهديد كافران و منكران به ربوبيت او را آورد، و قرار اين سوره بر همين منوال است كه حجت‌ها را آميخته با تهديد و انذار بياورد.

[1] مگر كسى كه استراق سمع كند، كه تيرهاى شهاب دنبالش مى‌كند. سوره حجر، آيه 18.

[2] مگر شيطانى كه بخواهد چيزى بربايد كه شهاب فروزان دنبالش مى‌كند. سوره صافات، آيه 10.

[3] مجمع البيان، ج 10، ص 323.