نمى‌كنند مگر آنچه خدا اراده كرده باشد، و انجام نمى‌دهند مگر آنچه او مامورشان كرده باشد، هم چنان كه فرمود:(بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ)[1]، و به همين جهت در عالم فرشتگان جزا و پاداشى نيست، نه ثوابى و نه عقابى، و در حقيقت ملائكه مكلف به تكاليف تكوينى‌اند، نه امر و نهى‌هاى تشريعى، و تكاليف تكوينيشان هم به خاطر اختلافى كه در درجات آنان هست مختلف است، هم چنان كه در جاى ديگر قرآن آمده:(وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ)[2]، و نيز از خود ملائكه نقل كرده كه مى‌گويند: (وَ ما نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ ما بَيْنَ أَيْدِينا وَ ما خَلْفَنا )[3].

و آيه شريفه مورد بحث بعد از آيات قبلى جنبه تعميم بعد از تخصيص را دارد، چون خداى تعالى نخست با بيانى خصوصى همسران رسول خدا 6 را ادب مى‌آموزد، و در آخر، خطاب را متوجه عموم مؤمنين مى‌كند، كه خود و اهل بيت خود را ادب كنيد، و از آتشى كه آتش‌گيرانه‌اش خود دوزخيانند حفظ نماييد، و مى‌فهماند كه همين اعمال بد خود شما است، و در آن جهان بر مى‌گردد، و آتشى شده به جان خودتان مى‌افتد، آتشى كه به هيچ وجه خلاصى و مفرى از آن نيست.

[در قيامت جزا عبارت است از خود عمل و عذر خواهى در آن روز بلا اثر است‌]

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا لا تَعْتَذِرُوا الْيَوْمَ إِنَّما تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) اين آيه شريفه خطابى است عمومى به همه كفار، خطابى است كه بعد از رسيدن كفار به آتش دوزخ (و زبان به عذر خواهى گشودن، كه اگر كفر ورزيديم، و يا گناه كرديم عذرمان اين بود و اين بود) به ايشان مى‌شود كه امروز سخن عذرخواهى به ميان نياوريد، چون روز قيامت روز جزا است و بس. علاوه بر اين، جزايى كه به شما داده شد عين اعمالى است كه كرده بوديد، خود اعمال زشت شما است كه امروز حقيقتش برايتان به اين صورت جلوه كرده است، و چون عامل آن اعمال خود شما بوديد، عامل بودنتان قابل تغيير نيست، و با عذرخواهى نمى‌توانيد عامل بودن خود را انكار كنيد، چون واقعيت، قابل تغيير نيست، و كلمه عذاب كه از ناحيه خدا عليه شما محقق شده باطل نمى‌شود. اين معنايى است كه از ظاهر خطاب در آيه استفاده مى‌شود.

[1] بلكه ايشان( فرشتگان) بندگان شايسته او هستند و از او در سخن پيشى نمى‌گيرند، و به دستوراتش عمل مى‌كنند. سوره انبياء، آيه 27.

[2] هيچ يك از ما نيست مگر آنكه مقامى معلوم دارد. سوره صافات، آيه 164.

[3] ما نازل نمى‌شويم مگر به امر پروردگار تو، كه پشت روى هستى ما از او است. سوره مريم، آيه 64.