آيات مورد بحث كه آيه‌(إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا) در آن قرار گرفته، و آيه‌(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلى‌ تِجارَةٍ) در آيات بعد از آن واقع شده، و همچنين آياتى نظير اينها كه در آن است مى‌فهماند كه گويا بعضى از مؤمنين قبل از جنگ وعده پايدارى داده بودند كه به هيچ وجه پشت به جنگ نكنند، و پا به فرار نگذارند و يا از بيرون شدن براى جنگ تثاقل نورزند، و يا از انفاق در تهيه ابزار جنگ براى خود و ديگران مضايقه ننمايند، ولى در موقع عمل خلف وعده كرده‌اند.(كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ) كلمه مقت به معناى خشم شديد است. اين آيه مى‌خواهد مضمون آيه قبلى را تعليل كند، و بفرمايد: خداى تعالى از همه اعمال انسان بيش از همه از اين عملش سخت به خشم مى‌آيد كه چيزى را بگويد كه بدان عمل نمى‌كند، چون اين خود از نشانه‌هاى نفاق است.

البته بايد توجه داشت اينكه انسان چيزى را بگويد كه بدان عمل نمى‌كند، غير از آن است كه عمل نكند به آنچه كه گفته است، (گاهى مى‌شود كه انسان موفق نمى‌شود بدانچه قبلا گفته عمل كند، و يا رسما خلف وعده مى‌كند، و گاه مى‌شود كه از اول كه وعده مى‌دهد، بناى عمل نكردن به آن را دارد، اين قسم دوم نفاق است نه اولى) چون قسم اول ناشى از ضعف اراده و سستى همت است كه البته خود يكى از رذائل اخلاقى، و منافى با سعادت نفس انسانى است، چون خداى تعالى سعادت نفس بشر را بر اين اساس تامين نموده كه به اختيار خود اعمال خير كند و حسناتى كسب نمايد، و كليد كسب اين حسنات داشتن عزم راسخ و همت بلند است، و اگر ديديم كسى وعده مى‌دهد ولى در مقام عمل سست مى‌شود، و خلف وعده مى‌كند، مى‌فهميم كه مردى سست عنصر و ضعيف الاراده است، و از چنين انسانى اميد خير و سعادت نمى‌رود.

(إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ) كلمه صف - بنا به گفته راغب- به معناى اين است كه چند چيز، مثلا چند نفر انسان و يا درخت، در خطى مستقيم قرار بگيرند[1]. اين كلمه در آيه شريفه و در همه جا مصدرى است كه معناى اسم فاعل را مى‌دهد، و به همين جهت است كه جمع بسته نمى‌شود. و اگر منصوب آمده براى اين است كه حال از ضمير فاعل در جمله يقاتلون مى‌باشد. و معناى آيه اين است كه: خدا دوست مى‌دارد كسانى را كه در راه او قتال‌

[1] مفردات راغب، ماده صف .