مهاجرين برمى‌گردد. و مراد، قبل از آمدنشان و هجرتشان به مدينه است.

(يُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَيْهِمْ)- يعنى مردم مدينه كسانى را كه از مكه به سويشان هجرت مى‌كنند به خاطر اينكه از دار كفر به دار ايمان و به مجتمع مسلمين هجرت مى‌كنند دوست مى‌دارند.

(وَ لا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا)- ضمير در لا يجدون و در صدورهم به انصار برمى‌گردد، مى‌فرمايد: انصار در باطن خود حاجتى نمى‌يابند. و ضمير أوتوا به مهاجرين برمى‌گردد، و منظور از حاجت بدانچه به مهاجرين دادند، اين است كه چشم داشتى به فى‌ء بنى النضير نداشتند. و كلمه من در مما أوتوا به قول بعضى‌[1] بيانيه، و به قول بعضى‌[2] ديگر تبعيضى است. و معناى جمله اين است كه: انصار حتى به خاطرشان هم نگذشت كه چرا رسول خدا 6 از فى‌ء بنى النضير به مهاجرين داد و به ايشان نداد، و از اين بابت نه دلتنگ شدند، و نه حسد ورزيدند.

بعضى‌[3] هم گفته‌اند: مراد از حاجت، معلول حاجت است و آن حالتى است كه حاجت انسان را دچار آن مى‌سازد، يعنى حالت غيظ. و معناى جمله اين است كه: انصار در دل خود از اين بابت خشمى احساس نمى‌كنند.

(وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ)- ايثار به معناى اختيار و انتخاب چيزى بر غير آن است. و كلمه خصاصة به معناى فقر و حاجت است. راغب گفته: كلمه خصاص البيت به معناى شكاف خانه است، و اگر فقر را خصاصه خوانده است، بدين جهت است كه فقر نمى‌تواند شكاف حاجت را پر كند، و به همين جهت است كه از آن به كلمه خلة نيز تعبير مى‌كنند[4].

و معناى آيه اين است كه: انصار، مهاجرين را بر خود مقدم مى‌دارند، هر چند كه خود مبتلا به فقر و حاجت باشند. و اين توصيف از توصيف سابق در مدح رساتر، و گرانقدرتر از آن است. پس در حقيقت اين آيه در معناى اين است كه بفرمايد: نه تنها چشمداشتى ندارند.

بلكه مهاجرين را مقدم بر خود مى‌دارند .

(وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ)- راغب مى‌گويد: كلمه شح به معناى بخل توأم با حرص است، البته نه در يك مورد، بلكه در صورتى كه عادت شده باشد[5].

[1] ( 1 و 2 و 3) روح المعانى، ج 28، ص 52.

[2] ( 1 و 2 و 3) روح المعانى، ج 28، ص 52.

[3] ( 1 و 2 و 3) روح المعانى، ج 28، ص 52.

[4] مفردات راغب، ماده خص .

[5] مفردات راغب، ماده شح .