(وَ قَدْ كانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَ هُمْ سالِمُونَ )[1].

بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: منظور اين است كه: به آن محلى كه نور را تقسيم مى‌كردند بر گرديد، و براى خود نورى بگيريد، و منافقين بدانجا برمى‌گردند، و اثرى از نور نمى‌يابند، دو مرتبه به سراغ مؤمنين و مؤمنات مى‌آيند، اما به ديوارى بر مى‌خورند كه بين ايشان و مؤمنين زده شده، و اين خود خدعه‌اى است از خداى تعالى، كه با منافقين مى‌كند، همانطور كه منافقين در دنيا با خدا نيرنگ مى‌كردند، و قرآن در باره نيرنگشان فرموده:(إِنَّ الْمُنافِقِينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ)[3].

[مقصود از ديوارى كه بين منافقان و مؤمنان زده مى‌شود و مفاد اين تمثيل در بيان حال منافقان در دنيا و آخرت‌]

(فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ) سور شهر به معناى ديوار دور شهر است كه در قديم دور هر شهرى مى‌كشيدند، و ارتباط شهر را با خارج قطع مى‌نمودند. و ضمير هم در جمله‌(فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ)، به مؤمنين و منافقين هر دو برمى‌گردد، و معناى جمله اين است كه: بين مؤمنين و منافقين ديوارى كشيده مى‌شود كه اين دو طايفه را از هم جدا مى‌كند، و مانع ارتباط آن دو با يكديگر مى‌شود.

و در اينكه اين ديوار چيست؟

بعضى‌[4] از مفسرين گفته‌اند: اعراف است. اين احتمال بعيدى نيست هم چنان كه ما نيز در تفسير آيه شريفه‌(وَ بَيْنَهُما حِجابٌ وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ ...)[5] اين احتمال را داديم.

و بعضى‌[6] ديگر منظور از آن ديوار را غير اعراف دانسته‌اند.

و معناى اينكه فرمود: له باب اين است كه: ديوار مذكور درى دارد، و اين، در حقيقت تشبيهى است از حالى كه منافقين در دنيا داشتند، چون منافقين در دنيا با مؤمنين‌

[1] روزى كه بساط خلقت برچيده مى‌شود و قيامت بپا مى‌گردد، و دعوت به سجود مى‌شوند، اما نمى‌توانند سجده كنند ... و همين‌ها بودند كه در دنيا در حالى كه سالم بودند و مى‌توانستند سجده كنند وقتى به سجده دعوت مى‌شدند امتناع مى‌ورزيدند. سوره قلم، آيه 42 و 43.

[2] روح المعانى، ج 27، ص 177.

[3] منافقين با خدا نيرنگ مى‌كنند، و خدا هم با آنان نيرنگ خواهد كرد. سوره نساء، آيه 142.

[4] روح المعانى، ج 27، ص 177.

[5] سوره اعراف، آيه 46.

[6] روح المعانى، ج 27، ص 177.