و در باره كلمه اجر راغب گفته: كلمه اجر و اجرت عبارت است از پاداش و ثوابى كه در مقابل عمل ما به خودمان برمى‌گردد، حال چه اينكه دنيايى باشد (مانند اجرت خياطت و زراعت و امثال اينها)، و يا اجر اخروى باشد. و سپس اضافه مى‌كند كه اين كلمه جز در مورد سود و فايده استعمال نمى‌شود، يعنى اثر بدى كه از عمل بد من عايدم مى‌شود اجر ناميده نمى‌شود، به خلاف كلمه جزا كه هم در نفع بكار مى‌رود، و هم در ضرر، (هم عذاب دوزخ را جزاى تبهكاران مى‌نامند، و هم نعيم بهشت را جزاى نيكوكاران)- اين بود خلاصه گفتار وى‌[1].

[توضيحى در باره اجر دادن خدا به بنده و اينكه اجرى كه خدا در مقابل عمل عبد مى‌دهد تفضلى است از او عز و جل‌]

البته در مورد عطاياى خدايى بايد دانست كه آنچه خدا به عنوان پاداش در برابر اعمال خير به بندگان مى‌دهد تفضلى است از او، نه اينكه بنده از او طلبكار و مستحق آن باشد، چون عبد و آنچه مى‌كند همه ملك طلق خداى سبحان است، ملكى كه قابل نقل و انتقال نيست، (ملكى كه بعد از تمليك به غير، باز باقى است)، چيزى كه هست خداى تعالى خودش به اعتبار قانونى، عبد را مالك اجر و ثواب اعتبار كرده، و او را نخست مالك عمل خود و سپس مالك آثار عمل خويش از قبيل كيفر و پاداش دانسته، و اين معنا با اينكه مالك عبد و عمل خود او است، تفضل ديگرى است از او، آن گاه از ميان همه اعمال عبد آنچه محبوب او است و خير است انتخاب نموده، وعده ثوابى در برابرش داده، و اين ثواب را خود او اجر خوانده (با اينكه در واقع اجر و جزا نيست) و اين هم تفضل ديگرى است از او، چون خود خداى تعالى از اينگونه اعمال عبد استفاده نمى‌كند، نه در دنيا و نه در آخرت، بلكه تنها خود عبد است كه از پاداش اعمال نيكش بهره‌مند مى‌شود، مع ذلك پاداش آن را اجر خوانده و فرموده:(لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ)[2]، و نيز فرموده:(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ)[3] و در جايى ديگر بعد از توصيف بهشت و نعيم آن مى‌فرمايد:(إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً)[4]، و از سوى ديگر همين كه اين تفضل خود را شكرى از ناحيه‌

[1] مفردات راغب، ماده اجر .

[2] براى كسانى از بندگان من كه نيكى نموده تقوا پيشه كنند اجرى عظيم هست. سوره آل عمران، آيه 172.

[3] كسانى كه ايمان آورده و عملهاى صالح انجام دادند اجرى بدون منت دارند. سوره حم سجده، آيه 8.

[4] اين بهشت و نعيمش جزاى شما است، و كوشش شما همواره مشكور بوده است. سوره انسان، آيه 22.