به انزال، همواره در باره موجودات طبيعى و مادى بكار مى‌رود، مثلا مى‌فرمايد:(وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ)[1] و يا مى‌فرمايد:(وَ أَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ)[2].

مؤيد اين معنا رواياتى است كه كلمه قدر را به طول و عرض و ساير حدود و خصوصيات طبيعى و جسمانى تفسير كرده، مانند روايتى كه صاحب محاسن از پدرش از يونس از ابى الحسن الرضا (ع) آورده، كه فرمود: هيچ حادثه‌اى رخ نمى‌دهد مگر آنچه خدا خواسته باشد و اراده كرده باشد، و تقدير نموده، قضايش را رانده باشد. عرضه داشتم: پس معناى خواست چيست؟ فرمود: ابتداى فعل است. عرضه داشتم: پس معناى اراده كرد چيست؟ فرمود: پايدارى بر همان مشيت و ادامه فعل است. پرسيدم: پس معناى تقدير كرد كدام است؟ فرمود: يعنى طول و عرض آن را معين و اندازه‌گيرى كرد. پرسيدم:

معناى قضا چيست؟ فرمود: وقتى خدا قضايى براند آن را امضا كرده و اين آن مرحله‌اى است كه ديگر برگشت ندارد[3].

و اين معنا را از پدرش از ابن ابى عمير از محمد بن اسحاق از حضرت رضا (ع) در خبرى مفصل آورده، و در آن آمده كه فرمود: هيچ مى‌دانى قدر چيست؟

عرضه داشت: نه، فرمود: قدر به معناى هندسه هر چيز، يعنى طول و عرض و بقاء (و فناء) آن است (تا آخر خبر)[4].

و از اينجاست كه معلوم مى‌شود مراد از جمله كل شى‌ء در آيه (وَ خَلَقَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيراً) [5] و آيه‌(إِنَّا كُلَّ شَيْ‌ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ)[6]، و آيه‌(وَ كُلُّ شَيْ‌ءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدارٍ)[7]، و آيه‌(الَّذِي أَعْطى‌ كُلَّ شَيْ‌ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‌)[8] تنها موجودات عالم مشهود است، موجودات طبيعى كه تحت خلقت و تركيب قرار مى‌گيرند، (و اما موجودات بسيطه كه از ابعاضى مركب نشده‌اند مشمول اين گونه آيات نيستند).

[1] و فرستاديم آهن را، سوره حديد، آيه 25.

[2] و براى شما هشت زوج از چهار پايان نازل كرديم. سوره زمر، آيه 6.

[3] ( 3 و 4) المحاسن، ص 244، ح 237 و 238.

[4] ( 3 و 4) المحاسن، ص 244، ح 237 و 238.

[5] و همه چيز را آفريد و دقيقا اندازه‌گيرى كرد. سوره فرقان، آيه 2.

[6] ما هر چيزى را به اندازه آفريديم. سوره قمر، آيه 49.

[7] و هر چيز نزد او مقدار معين دارد. سوره رعد، آيه 8.

[8] كسى كه به هر موجودى آنچه لازمه آفرينش او بود داده، سپس رهبريش كرده است. سوره طه، آيه 50.