هم چنان كه در آيه‌(وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ)[1] و آيه‌(لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ يَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ)[2] به هر دو جهت نظر دارد، هم تكميل نواقص، و هم زيادى ثواب.

و معناى آيه مورد بحث اين است كه: هر كس حسنه‌اى به جاى آورد، ما با رفع نواقص آن و زيادى اجر حسنى بر آن حسنه مى‌افزاييم كه خدا آمرزگار است و بدى‌ها را محو مى‌كند، و شكور است، خوبى‌هاى عمل را از عاملش ظاهر و بر ملا مى‌سازد.

بعضى از مفسرين‌[3] گفته‌اند: مراد از حسنه همان مودت به قرباى رسول خدا 6 است، و مؤيد اين احتمال رواياتى است كه از ائمه اهل بيت (ع) وارد شده، كه آيه‌(قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً)- تا چهار آيه- در باره مودت به قرباى رسول خدا 6 نازل شده، و لازمه اين تفسير آن است كه اين آيات در مدينه نازل شده و داراى يك سياق باشد. و قهرا مراد از حسنه از حيث انطباقش بر مورد، همان مودت خواهد بود، آن وقت آيه شريفه‌(أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى‌ ...) اشاره خواهد بود به سخنى كه بعضى از منافقين كه قبول آيه قبلى برايشان گران مى‌آمده گفته‌اند، و اين سمپاشى را در بين مؤمنين كرده‌اند، چون در بين آنان افراد ساده‌لوحى بوده‌اند كه به سخنان منافقين ترتيب اثر مى‌داده‌اند. و مراد از آيه سوم و چهارم كه مى‌فرمايد:(وَ هُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ)- تا آخر دو آيه- توبه همان مؤمنين ساده لوح خواهد بود، كه از قبول گفتار منافقين برگشته‌اند.

و در جمله‌(إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ) التفاتى از تكلم به غيبت به كار رفته، چون قبل از اين جمله خداى تعالى گوينده بود، مى‌فرمود ما چنين و چنان مى‌كنيم، و در اينجا غايب حساب شده، مى‌فرمايد خدا غفور و شكور است. و وجه اين التفات آن است كه خواسته به علت غفور و شكور بودن خود اشاره كند، و بفرمايد بدين جهت غفور و شكور است كه اللَّه است- عز اسمه.

(أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً ...) كلمه أم منقطعه است، و سياق كلام، سياق توبيخ است، و لازمه‌اش انكار اين معنا است كه آن جناب به دروغ چيزى را بر خدا افتراء ببندد.

(فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلى‌ قَلْبِكَ)- (معناى جمله قبلى اين بود كه منافقين مى‌گويند:

[1] و به طور مسلم بهتر از آنچه مى‌كردند جزايشان مى‌دهيم. سوره عنكبوت، آيه 7.

[2] خداوند بهتر از آنچه مى‌كردند جزاى عملشان قرار داده، و از فضل خود بيشتر هم بدهد. سوره نور، آيه 38.

[3] روح المعانى، ج 25، ص 33.