(وَ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ)- اين جمله تهديد كفار است بر ظلمى كه كردند و نيز اشاره است به اينكه از قلم خدا نمى‌افتند و از عذابش رهايى ندارند، حال اگر بين آنها قضاء نراند و در دنيا عذابشان نكند، در آخرت عذابى دردناك خواهند داشت.(تَرَى الظَّالِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا كَسَبُوا وَ هُوَ واقِعٌ بِهِمْ ...) خطاب ترى به رسول خدا 6 است، البته نه به عنوان اينكه رسول خدا است، بلكه به عنوان اينكه شنونده است، در نتيجه شامل حال هر كسى كه شانيت شنوايى داشته باشد مى‌گردد. و مراد از ظالمين كسانى است كه دين خدا را ترك كردند- دينى كه خدا براى ايشان تشريع كرده بود- و از قيامت اعراض نمودند. و معناى آن اين است كه: همه بينندگان خواهند ديد كه ستمكاران در روز قيامت از آنچه كردند خائفند، و آنچه از آن مى‌ترسيدند بر سرشان خواهد آمد و هيچ مفرى از آن ندارند.

اين آيه شريفه از آياتى است كه در دلالت بر تجسم اعمال خيلى روشن است. و بعضى از مفسرين گفته‌اند: در كلام چيزى حذف شده، و تقدير آن چنين است: مشفقين من وبال ما كسبوا ترسانند از وبال گناهانى كه مرتكب شدند ولى هيچ حاجتى به اين تقدير نيست.

(وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فِي رَوْضاتِ الْجَنَّاتِ)- در مجمع البيان گفته:

كلمه روضة به معناى زمين سبز و خرمى است كه گياهان در آن به خوبى مى‌رويند، و كلمه جنت زمينى است كه اطرافش درختكارى شده باشد، در نتيجه روضات جنات باغهاى مشجرى است كه در وسط زمين سبز و خرم قرار دارد.

(لَهُمْ ما يَشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ)- يعنى نظام دنيايى كه هر چيزى به وسيله سببش پديد مى‌آيد، در آنجا جارى نيست و در آنجا اين نظام برچيده شده. تنها سببى كه در آنجا كارگر است اراده و خواست آدمى است. هر چه را بخواهد در همان آن خدا برايش خلق مى‌كند، و اين خود فضل بزرگى است از خداى سبحان.

(ذلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ)- اين جمله بشارتى است به مؤمنين صالح. و كلمه عباد را بر ضميرى كه به خدا برمى‌گردد اضافه كرد تا بندگان صالح را احترام كرده باشد.

(قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‌) آن چيزى كه درخواست اجر مزد در مقابل آن نفى شده، تبليغ رسالت و دعوت دينى است. مى‌فرمايد: بگو در برابر اينها مزدى درخواست نمى‌كنم. و خداى تعالى اين معنا را از عده‌اى از انبياء از قبيل نوح و هود و صالح و لوط و شعيب (ع) حكايت كرده كه در