و در تفسير عياشى از يعقوب بن سعيد از امام صادق (ع) روايت آورده كه گفت: از آن جناب از معناى اين كلام خدا پرسيدم كه مى‌فرمايد(وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ) فرمود: بندگان را براى عبادت آفريد. پرسيدم آخر در آيه‌(وَ لا يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ) مى‌فرمايد آنان را براى رحمت آفريدم فرمود اين كه تو خواندى بعد از آن آيه نازل شد[1].

مؤلف: يعنى آيه‌(وَ لا يَزالُونَ ...)، بعد از آيه‌(وَ ما خَلَقْتُ ...) نازل شده، و امام خواسته است بفرمايد آيه‌(وَ ما خَلَقْتُ ...) نسخ شده. و در تفسير قمى، در حديثى ديگر نيز آمده كه آيه مذكور با آيه‌(وَ لا يَزالُونَ ...) نسخ شده‌[2]. و مراد از اين نسخ، بيان و رفع ابهام است، نه نسخ اصطلاحى، چون نسخ در كلام ائمه (ع) به معناى بيان و رفع ابهام بسيار آمده، هم چنان كه در تفسير آيه‌(ما نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِها ...)[3] به اين معنا اشاره كرديم.

و مراد امام (ع) اين بوده كه غرض اعلاى از خلقت، رحمت خاص الهى است كه تنها به وسيله عبادت حاصل مى‌شود، و سعادتى است خاص كه از راه معرفت بدست مى‌آيد.

و در تهذيب به سند خود از سدير روايت كرده كه گفت: به امام صادق (ع) عرضه داشتم: انسان در طلب رزق چه مقدار وظيفه دارد؟ فرمود: همين كه در مغازه‌ات را باز كنى، و بساطت را پهن نمايى وظيفه‌ات را انجام داده‌اى‌[4].

الحمد للَّه رب العالمين‌

[1] نور الثقلين، ج 5، ص 132 به نقل از تفسير عياشى.

[2] تفسير قمى، ج 2، ص 331.

[3] سوره بقره، آيه 106.

[4] تهذيب الاحكام، ج 6، ص 323، ح 886.