كلبى‌[1].

مؤلف: اين روايت را الدر المنثور از كلبى و نيز نظير آن را از ابن راهويه و همچنين ابن مردويه، از رسول خدا 6 نقل كرده‌[2].

و در توحيد به سند خود از ابن ابى عمير روايت كرده كه گفت: به حضرت ابى الحسن موسى بن جعفر (ع) عرضه داشتم: معناى اين حديث رسول خدا 6 كه فرموده: اعملوا فكل ميسر لما خلق له- عمل كنيد كه هر كس براى هر چه خلق شده، رسيدن به آن غرض را برايش آسان كرده‌اند چيست؟ فرمود: خداى عز و جل جن و انس را آفريد براى اينكه بندگى‌اش كنند، و نيافريده كه نافرمانى‌اش كنند، چون خودش فرموده:(وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ) پس وقتى خداى تعالى همه را براى اين غرض مقدس خلق كرده، قطعا هر كس مى‌تواند به آن هدف برسد، پس واى بر كسى كه كورى را بر هدايت ترجيح داده، آن را انتخاب كند[3].

و در علل الشرائع به سند خود از امام صادق (ع) روايت آورده كه فرمود:

روزى حسين بن على (ع) بين اصحابش آمد و فرمود: خداى عز و جل خلق را نيافريد مگر براى اينكه او را بشناسند، چون اگر او را بشناسند، عبادتش هم مى‌كنند، و اگر عبادتش كنند، به وسيله عبادت او از پرستش غير او بى نياز مى‌شوند[4].

و نيز در همان كتاب به سند خود از ابى بصير روايت كرده كه گفت: من از امام صادق (ع) از كلام خداى عز و جل پرسيدم كه مى‌فرمايد(وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ)، فرمود: آنان را آفريد تا امر به عبادتشان كند[5].

مؤلف: قمى هم در تفسير خود اين حديث را آورده، اما نه سندش را ذكر كرده و نه نام مبارك امام را[6]. و در تفسير آيه شريفه، بيانى گذشت كه معناى اين روايات را روشن مى‌سازد، زيرا در آنجا گفتيم غرضهايى كه در خلقت است- يعنى تكليف و عبادت و معرفت- اغراضى است كه هر يك از ديگرى حاصل مى‌شود.

[1] مجمع البيان، ج 9، ص 161.

[2] الدر المنثور، ج 6، ص 116.

[3] نور الثقلين، ج 5، ص 132، به نقل از توحيد.

[4] علل الشرائع، باب 9، ص 9، ح 1.

[5] علل الشرائع، باب 9، ص 13، ح 10.

[6] تفسير قمى، ج 2، ص 331.