نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 18 صفحه : 33
و آثار،
تركيب اين نظام عالم محسوس صورت مىگيرد. و نيز او است كسى كه رزق روزى خواران را
مىدهد، و به مقتضاى علمش آن را كم و زياد مىكند، و همه اينها همان تدبير است، پس
خدا رب و مدبر امور است.
پس
معناى جمله(فاطِرُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ)
اين شد كه از پديد آرنده موجودات از كتم عدم است، آنهم بر اساس ابداع.
و
معناى جمله(جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً)
اين شد كه: او شما را نر و ماده آفريد تا با ازدواج مساله توالد و تناسل و زياد
شدن افراد صورت بگيرد. و معناى جمله(وَ مِنَ الْأَنْعامِ
أَزْواجاً) اين شد كه: چارپايان را هم نر و ماده آفريد(يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ) يعنى در اين قرار دادن، نسل شما را
زياد مىكند. و خطاب در جمله يذرؤكم هم به انسان است و هم به حيوان. و
ضمير كم را كه مخصوص عقلاء است- به گفته زمخشرى- از اين جهت به همه
برگردانيده كه جانب انسانها را غلبه داده.
(لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ)- يعنى مثل خدا چيزى نيست، در نتيجه
حرف كاف زائد است كه تنها به منظور تاكيد آمده، و نظائر آن در كلام
عرب بسيار است.
(وَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ)- يعنى حاجتها و مسألتهايى را كه
خلق از او دارند مىشنود، و اعمال آنها را مىبيند، هم چنان كه در باره مسألت خلق
فرموده:(يَسْئَلُهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ)[1] و
در باره استجابت مسألت آنها فرموده:(وَ آتاكُمْ مِنْ كُلِّ ما
سَأَلْتُمُوهُ)[2] و
در باره بينايىاش به اعمال خلق فرموده(وَ اللَّهُ بِما
تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ)[3].
(لَهُ مَقالِيدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ...) كلمه
مقاليد به معناى مفاتيح (كليدها) است، و اثبات مقاليد براى آسمانها و زمين
دلالت دارد بر اينكه آسمانها و زمين گنجينههايى هستند براى آنچه كه در عالم به
ظهور مىرسد، و آنچه از حوادث و آثار وجودى كه به وقوع مىپيوندد.
(يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ)- بسط دادن
رزق، به معناى توسعه آن است، و قدر رزق به معناى تضييق آن مىباشد. و
كلمه رزق به معناى هر چيزى است كه بقاء روزى خوار بدان ادامه يابد، و
حوائجش را برآورد تا هستىاش استمرار يابد.
و
اگر در آخر اين فصل جمله(إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ
عَلِيمٌ) را آورد، براى اين است كه اشاره
[1] تمامى آنچه در زمين و آسمان است از خدا مسألت دارند. سوره
رحمان، آيه 29.
[2] و از تمامى آنچه را كه از او مىخواهيد به شما مىدهد. سوره
ابراهيم، آيه 34.
[3] و خدا به آنچه مىكنيد بينا است. سوره حديد، آيه 4.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 18 صفحه : 33