دو زانو است، هم چنان كه در مقابلش جذو به معناى نشستن بر روى انگشتان پا است.

و خطاب در آيه شريفه هر چند متوجه يك نفر است، كه همان رسول خدا 6 است، و ليكن نه به عنوان اينكه رسول خدا 6 است، بلكه به عنوان كسى كه مى‌تواند ببيند، پس خطاب به عموم بينندگان است. و منظور از اينكه فرمود: در آن روز هر امتى را به سوى كتابش مى‌خوانند، اين است كه هر امتى در برابر نامه عملش قرار مى‌گيرد تا به حسابش رسيدگى شود. به شهادت اينكه دنبالش مى‌فرمايد امروز جزاء داده مى‌شويد هر آنچه كرده‌ايد .

و معناى آيه اين است كه: تو و هر بيننده ديگرى مى‌بينيد هر امت از امتها را كه بر روى زانو مى‌نشينند، به حالت خضوع و ترس، و هر امتى به سوى كتاب مخصوص به خودش، يعنى نامه اعمالش دعوت مى‌شود، و به ايشان گفته مى‌شود: امروز به عنوان جزاء، همانهايى به شما داده مى‌شود كه انجام داده‌ايد.

و از ظاهر اين آيه استفاده مى‌شود كه در روز قيامت علاوه بر نامه عملى كه فرد فرد انسانها دارند و آيه‌(وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ كِتاباً يَلْقاهُ مَنْشُوراً)[1] از آن خبر مى‌دهد، هر امتى هم نامه عملى مخصوص به خود دارد.

[معنا و تفسير آيه:(هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) و توضيحى در باره كتابت اعمال‌]

(هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) در صحاح مى‌گويد: نسخ كتاب و انتساخ و استنساخ آن به يك معنا است. و كلمه نسخه اسمى است براى استنساخ شده از كتاب‌[2]. و راغب مى‌گويد: كلمه نسخ به معناى از بين بردن چيزى است به وسيله چيزى كه دنبال آن قرار دارد، مانند از بين رفتن سايه به وسيله آفتاب، و از بين رفتن آفتاب به وسيله سايه‌اى كه دنبالش مى‌آيد، و از بين رفتن جوانى به وسيله پيرى، كه به دنبالش مى‌آيد. تا آنجا كه مى‌گويد: و نسخ كتاب عبارت از آن است كه صورت آن كتاب را به كتابى ديگر منتقل سازى، به طورى كه مستلزم از بين رفتن صورت اول نباشد، بلكه صورتى مثل آن در ماده‌اى ديگر پديد آرى، مانند نقش كردن خطوط يك مهر در موم‌هاى متعدد. و استنساخ به معناى پيشى گرفتن در نسخ چيزى است‌[3].

و مقتضاى آنچه وى نقل كرده اين است كه مفعول فعل استنساخ در عبارت: من كتاب را استنساخ كردم كتاب اصلى باشد، كه از آن نسخه‌بردارى كرده‌ايم، و لازمه اين‌

[1] سوره اسراء، آيه 13.

[2] صحاح، ماده نسخ .

[3] مفردات راغب، ماده نسخ .