(وَ لَقَدْ آتَيْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ ...) بعد از آنكه بيان كرد كه براى هر عملى چه نيك و چه شر آثارى نيك و بد است كه به صاحب عمل مى‌رسد، در اينجا خواسته اين هشدار را به رسول خدا 6 بدهد كه به زودى براى او نيز شريعتى تشريع مى‌كند، چون بر عهده خدا است كه بندگان خود را به سوى آنچه خير و سعادت آنان است هدايت كند، همانطور كه خودش در جاى ديگر فرموده:(وَ عَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَ مِنْها جائِرٌ)[1].

و به همين جهت دنباله جمله مورد بحث فرمود:(ثُمَّ جَعَلْناكَ عَلى‌ شَرِيعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ ...) و قبل از گفتن اين جمله اشاره كرد به شريعت، يعنى به كتاب و حكم و نبوتى كه به بنى اسرائيل داد، و از طيبات روزيشان نمود، و بر ديگران برتريشان بخشيد، و معجزات بين و روشن ارزانيشان داشت، تا فهمانده باشد كه افاضه الهيه به شريعت و نبوت و كتاب، يك امر نو ظهور و بى‌سابقه نيست، بلكه نظائرى دارد كه يكى از آنها در بنى اسرائيل بود. و اينك شريعت اسرائيليان پيش چشم و بيخ گوش مشركين عرب است.

[مقصود از كتاب ، حكم و(بَيِّناتٍ مِنَ الْأَمْرِ) كه خداوند به بنى اسرائيل داد]

پس اينكه فرمود:(وَ لَقَدْ آتَيْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ) منظورش از كتابى كه به بنى اسرائيل داده، تورات است كه مشتمل است بر شريعت موسى (ع) و شامل انجيل نمى‌شود، براى اينكه انجيل متضمن شريعت نيست، و شريعت انجيل هم همان شريعت تورات است. و همچنين زبور داوود (ع) را شامل نمى‌شود، براى اينكه زبور تنها ادعيه و اذكار است.

البته ممكن است منظور از كلمه الكتاب جنس كتاب باشد كه در اين صورت شامل انجيل و زبور هم مى‌شود. و اين احتمال را هر چند بعضى از مفسرين‌[2] داده‌اند، اما از اين نظر بعيد است كه در قرآن كريم هيچگاه كلمه كتاب جز بر كتابى كه مشتمل بر شريعت باشد اطلاق نشده است.

و مراد از حكم به قرينه اينكه آن را با كتاب ذكر فرموده، عبارت است از آن وظائفى كه كتاب بر آن حكم مى‌كند، هم چنان كه مى‌بينيم در آيه شريفه‌(وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ)[3]، اين اجمال، تفصيل داده شده. و نيز در

[1] بر عهده خدا است كه( از بين راه‌ها كه بعضى ميانه و بعضى انحرافى است) مردم را به سوى راه وسط هدايت كند. سوره نحل، آيه 9.

[2] روح المعانى، ج 25، ص 148.

[3] و با آن انبياء كتاب را به حق نازل كرد تا در بين مردم در آنچه اختلاف مى‌كنند حكم كند.

سوره بقره، آيه 213.