( إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ)[1]( ) اين طور استفاده مى‌شود. و منظور از مبارك بودن آن شب اين است كه ظرفيت خير كثيرى را داشت، چون بركت به معناى خير كثير است، و قرآن خير كثيرى است كه در آن شب نازل گشت، و رحمت واسعه‌اى است كه دامنه‌اش همه خلق را گرفت، هم چنان كه خودش فرموده:(وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ)[2].

از ظاهر لفظ آيه چنين برمى‌آيد كه شب مزبور يكى از شب‌هايى است كه در روى زمين دور مى‌زند، و از ظاهر جمله‌(فِيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ) با در نظر داشتن اينكه صيغه مضارع (يفرق) استمرار را مى‌رساند، فهميده مى‌شود كه شب مزبور همواره در روى كره زمين تكرار مى‌شود. و از ظاهر جمله‌(شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ)[3] چنين برمى‌آيد كه مادامى كه ماه رمضان در كره زمين تكرار مى‌شود، آن شب نيز تكرار مى‌شود، پس نتيجه مى‌گيريم كه شب مزبور همه‌ساله تكرار مى‌شود، و در هر سال قمرى در ماه رمضان همان سال يك بار تكرار مى‌گردد.

و اما اينكه شب قدر كداميك از شبهاى رمضان است؟ از آيات قرآن كريم چيزى نمى‌توان استفاده كرد، ولى در روايات تعيين شده كه- ان شاء اللَّه- در بحث روايتى آينده از نظر شما خواهد گذشت.

[مقصود از نزول كتاب در شبى مبارك و بيان عدم منافات بين انزال (نزول دفعى) قرآن و تنزيل (نزول تدريجى) آن‌]

و مراد از نازل شدن كتاب در شبى مبارك به طورى كه از ظاهر آيه‌(إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ) و از آيه‌(إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ)[4] و از آيه‌(شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى‌ وَ الْفُرْقانِ)[5] استفاده مى‌شود نزول تمامى قرآن كريم است، (چون در همه اين آيات تعبير به انزال شده كه به معناى نازل شدن يك باره است).

پس ديگر نبايد اشكال شود به اينكه آيه شريفه‌(وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‌ مُكْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِيلًا)[6] مى‌رساند كه قرآن به تدريج نازل شده. و همچنين آيه‌

[1] سوره قدر، آيه 1.

[2] تو چه مى‌دانى شب قدر چيست؟ شب قدر از هزار شب بهتر است. سوره قدر، آيه 3.

[3] ماه رمضان كه قرآن در آن نازل شد. سوره بقره، آيه 185.

[4] سوره قدر، آيه 1.

[5] سوره بقره، آيه 185.

[6] و قرآنى كه ما آن راى قسمت قسمت كرديم تا آن راى به تدريج براى مردم بخوانى( و به همين منظور) به تدريج نازلش كرديم. سوره اسرى، آيه 106.