منظور از آنها را خلاصه‌گيرى نموده و در عين حال زمينه‌چينى مى‌كند براى آيه‌(إِنَّما تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ ...) احتمال هم دارد عطف بر جمله لا يبصرون بوده باشد و معنايش اين باشد كه:

اينها نمى‌بينند، در نتيجه چه تو ايشان را انذار كنى و چه نكنى ايمان نخواهند آورد. ولى وجه اول به ذهن نزديك‌تر است.

(إِنَّما تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَ خَشِيَ الرَّحْمنَ بِالْغَيْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَ أَجْرٍ كَرِيمٍ) انحصارى كه كلمه انما آن را افاده مى‌كند، به اصطلاح ادبيات، قصر افراد است- كه معنايش در جلدهاى قبل گذشت- و مراد از انذار انذار مفيد و مؤثر است. و مراد از ذكر ، قرآن كريم است. و مراد از اتباع ذكر تصديق قرآن است، و اينكه وقتى آياتش تلاوت مى‌شود، به سوى شنيدن آن متمايل شوى. و تعبير به اتبع- پيروى كرد كه صيغه ماضى است، براى اشاره به تحقق وقوع است. و مراد از خشيت رحمان به غيب خشيت از خدا در عالم ماده، يعنى در پس پرده ماديت است قبل از آنكه با مرگ يا قيامت حقيقت مكشوف گردد.

بعضى‌[1] از مفسرين گفته‌اند: يعنى در حالى كه آن شخص از مردم غايب است، به خلاف منافق كه چنين ايمانى ندارد. ولى اين احتمال بعيد است.

در اين آيه شريفه خشيت متعلق شده است بر اسم رحمان كه خود دلالت بر صفت رحمت خدا مى‌كند، و اميد اميدواران را تحريك و جلب مى‌نمايد، (با اينكه مقام خشيت اقتضا داشت يكى از صفات قهريه خدا را بكار ببرد.)، و اين به خاطر آن است كه اشاره كند به اينكه خشيت مؤمنين ترسى است آميخته با رجاء و اين همان حالتى است كه:

عبد را در مقام عبوديت نگه مى‌دارد، در نتيجه نه از عذاب معبودش ايمن مى‌شود و نه از رحمت خدا نوميد.

و اگر كلمه مغفرة و نيز اجر كريم را نكره آورد، براى اشاره به اهميت و عظمت آن دو است، يعنى: او را به آمرزش عظيمى از خدا و اجر كريمى بشارت بده كه با هيچ مقياسى نمى‌توان آن را اندازه‌گيرى كرد، و آن عبارت است از بهشت . و دليل بر همه نكاتى كه ما آورديم، سياق آيه است نه الفاظ آن.

و معناى آيه اين است كه: تو تنها كسى را انذار مى‌كنى، يعنى انذارت تنها در كسى‌

[1] مجمع البيان، ج 8، ص 418.