(رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْها فَإِنْ عُدْنا فَإِنَّا ظالِمُونَ)[1].

سپس، بعد از آنكه اقوال را با ترتيبى كه در آنها است نقل كرده شروع نموده به جواب دادن و اگر جمله اول را كه در آخر همه سخنان جواب داده، در آخر سخنان و متصل به جواب مى‌آورد و يا جواب را جلوتر و متصل به آن كلام قرار مى‌داد، نظم كلام بهم مى‌خورد[2].

و به طورى كه ملاحظه مى‌كنيد از بين اين سه سخن، تنها سخن دوم را كه گفتند:

(لَوْ أَنَّ اللَّهَ هَدانِي ...) پاسخ داده، و از پاسخ آن دو جمله ديگر يعنى اولى و سومى خوددارى نموده و اين بدان جهت است كه جمله اولى مساله استهزاء به حق و به اهل حق بود. و در جمله سومى آرزو مى‌كردند كه به دنيا برگردند، و خداى سبحان در روز قيامت اين طايفه را زجر مى‌دهد، و نمى‌گذارد سخنى بگويند و پاسخى هم به سخن ايشان نمى‌دهد، هم چنان كه آيه شريفه زير بدان اشاره مى‌كند:( قالُوا رَبَّنا غَلَبَتْ عَلَيْنا شِقْوَتُنا وَ كُنَّا قَوْماً ضالِّينَ رَبَّنا)(أَخْرِجْنا مِنْها فَإِنْ عُدْنا فَإِنَّا ظالِمُونَ قالَ اخْسَؤُا فِيها وَ لا تُكَلِّمُونِ إِنَّهُ كانَ فَرِيقٌ مِنْ عِبادِي يَقُولُونَ رَبَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِيًّا حَتَّى أَنْسَوْكُمْ ذِكْرِي وَ كُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَكُونَ إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِما صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ )[3].

(وَ يَوْمَ الْقِيامَةِ تَرَى الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى اللَّهِ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةٌ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْمُتَكَبِّرِينَ) كذب بر خدا به همين است كه كسى بگويد: خدا شريك دارد و يا بگويد خدا فرزند

[1] اى پروردگار ما! ما را از اينجا بدر آر كه اگر باز هم به كفر نخستين برگرديم آن وقت ديگر ستمكار هستيم. سوره مؤمنون، آيه 107.

[2] اصل اين وجه در تفسير ابى السعود مى‌باشد و ما آن را با اصلاحى در اينجا ذكر كرديم. تفسير ابى سعود، ج 7، ص 261.

[3] دوزخيان گفتند: پروردگارا! شقاوت ما بر ما غلبه كرد و در نتيجه مردمى گمراه شديم.

پروردگارا اينك ما را از دوزخ در آر كه حتما راه تو را خواهيم رفت، اگر اين بار هم به همان ضلالت بار اول برگرديم آن وقت ستمگر خواهيم بود. خطاب رسيد خفه شويد در دوزخ و ديگر حرف مزنيد( آيا فراموشتان شده كه) اندكى از بندگان من مى‌گفتند: پروردگارا ايمان آورديم، پس ما را بيامرز و به ما رحم كن، كه تو بهترين رحيمانى. آن گاه شما آنان را مسخره مى‌كرديد تا اينكه همين عمل، ياد مرا از دلهايتان ببرد. و شما از آن عده بخنده مى‌افتاديد، اينك امروز ايشان را جزا مى‌دهم به خاطر آن صبرى كه كردند، آنها همانا رستگارند. سوره مؤمنون، آيه 105- 111.