شدى آن را انجام دهى، كافى است، چون همين مقدار از امتثال ميزان بندگى تو را معين مى‌كند.

(إِنَّا كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ إِنَّ هذا لَهُوَ الْبَلاءُ الْمُبِينُ) كلمه كذلك اشاره به داستان قربانى كردن اسماعيل است كه در آن آزمايشى سخت و محنتى دشوار بود. و مشار اليه به كلمه هذا نيز همان داستان است و مى‌خواهد شدت امر را تعليل كند.

و معنايش اين است كه: ما به همين منوال نيكوكاران را جزاء مى‌دهيم: نخست امتحان‌هاى به ظاهر شاق و دشوار و در واقع آسمان برايشان پيش مى‌آوريم، تا وقتى به شايستگى از امتحان درآمدند، بهترين جزا را هم در دنيا و هم در آخرت به ايشان بدهيم. و اين را بدان دليل مى‌گوييم كه در داستان ابراهيم به روشنى ديدند كه ابتلايش صرف امتحان بود و واقعيت نداشت و همان ظاهر هم بسيار شاق و ناگوار بود.

(وَ فَدَيْناهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ) يعنى ما فرزند او را فدا داديم به ذبحى عظيم كه- بنا بر آنچه در روايات آمده- عبارت بود از قوچى كه جبرئيل از ناحيه خداى تعالى آورد. و مراد از ذبح عظيم بزرگى جثه قوچ نيست، بلكه چون از ناحيه خدا آمد و خداى تعالى آن را عوض اسماعيل قرار داد عظمت داشت.

(وَ تَرَكْنا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ) در سابق تفسير شد.

(سَلامٌ عَلى‌ إِبْراهِيمَ) اين جمله تحيتى است از خداى تعالى به ابراهيم (ع)، و اگر سلام را بدون الف و لام و نكره آورد، براى اين است كه بفهماند سلامى بر ابراهيم (ع) باد كه بيان نتواند عظمت آن را در خود بگنجاند.

(كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ) تفسير هر دو آيه در سابق گذشت.

(وَ بَشَّرْناهُ بِإِسْحاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ) ضمير به ابراهيم (ع) برمى‌گردد. مى‌فرمايد: ما ابراهيم (ع) را بشارت داديم كه صاحب فرزندى مى‌شود به نام اسحاق.

بايد دانست اين آيه شريفه كه متضمن بشارت به ولادت اسحاق (ع) است،