نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 17 صفحه : 196
دلواپسى
دارند، مىگويند: (هذا
يَوْمُ الدِّينِ)- اين روز
جزاست و نمىگويند: هذا يوم البعث- اين روز قيامت است .
و
اگر در اول آيه تعبير به ماضى آورد و فرمود: قالوا- گفتند: اى واى بر
ما با اينكه هنوز نگفتهاند، بلكه در قيامت خواهند گفت به خاطر اين است كه
مساله معاد محقق الوقوع است.
بعضى[1]
از مفسرين گفتهاند: جمله(هذا يَوْمُ الْفَصْلِ
الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ) كلامى است كه كفار به يكديگر
مىگويند. بعضى[2] ديگر
گفتهاند: كلام ملائكه و يا خود خداى تعالى است كه به ايشان خطاب
مىكند . آيه بعدى مؤيد احتمال دوم است، چون آن آيه به طور مسلم كلام خداست
كه مىفرمايد: محشور كنيد ستمكاران و قرينهاى آنان را و آنچه را كه به جاى
خدا عبادت مىكردند .
[اشاره
به وجه تسميه قيامت به يوم الفصل ]
و
كلمه فصل به معناى تميز بين دو چيز است، و اگر روز قيامت را روز فصل
خوانده، بدين ملاحظه است كه آن روز روز جدا شدن حق از باطل است، روزى كه به حكم
خدا و قضاى او بين حق و باطل و يا بين مجرم و متقى، جدايى مىافتد. و هر يك از
ديگرى متمايز مىشود، هم چنان كه در جاى ديگر فرمود:(وَ امْتازُوا الْيَوْمَ أَيُّهَا الْمُجْرِمُونَ)[3].
(احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ مِنْ
دُونِ اللَّهِ فَاهْدُوهُمْ إِلى صِراطِ الْجَحِيمِ) اين كلامى
است از خداى تعالى به ملائكه، و معنايش اين است كه: ما به ملائكه گفتيم ايشان را
محشور كنيد.
بعضى[4]
از مفسرين گفتهاند: اين آيه كلامى است از ملائكه كه به يكديگر مىگويند.
و
كلمه حشر - به طورى كه راغب گفته- به معناى اين است كه جماعتى از
مقرشان به زور اخراج شوند تا به سوى جنگ و امثال آن روانه گردند[5].
و
مراد از(الَّذِينَ ظَلَمُوا)- به طورى
كه آخر آيه هم آن را تاييد مىكند- مشركين هستند، البته نه همه مشركين، بلكه آن
مشركينى كه در برابر حق عناد مىورزند، و سد راه