مى‌رساندند و اين معنا از آيه‌(عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى‌ غَيْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضى‌ مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسالاتِ رَبِّهِمْ وَ أَحاطَ بِما لَدَيْهِمْ)[1] نيز استفاده مى‌شود.

و بنا بر احتمال مزبور، معناى آيات مورد بحث اين مى‌شود كه: سوگند مى‌خورم به فرشتگانى كه در سر راه وحى صف بسته‌اند، و سپس به فرشتگانى كه شيطانها را از اينكه در كار وحى مداخله كنند زجر مى‌دهند و سپس به فرشتگانى كه وحى را بر پيغمبر مى‌خوانند .

و همانطور كه گفتيم- مراد از اين وحى يا عموم وحى‌هايى است كه به عموم پيامبران مى‌شده، و يا خصوص قرآن است كه به پيامبر اسلام وحى مى‌شده، و مؤيد احتمال دوم اين است كه:

از آن تعبير فرموده به تلاوت ذكر، چون در قرآن كريم كلمه ذكر اصطلاحى است براى قرآن.

مؤيد اين احتمال اين است كه: آيات مربوط به راندن شياطين به وسيله شهابها، بعد از آيات مورد بحث قرار گرفته، و نيز دنبال آن مى‌فرمايد: (فَاسْتَفْتِهِمْ أَ هُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمْ مَنْ خَلَقْنا)- از ايشان نظريه بخواه آيا خلقت ايشان مهم‌تر است، يا خلقت مخلوقاتى كه ما آفريده‌ايم ... كه باز در جاى خودش اين تاييد را توضيح مى‌دهيم.

و اگر گفته شود: قرآن كريم نزول وحى را تنها به جبرئيل نسبت داده و فرموده:(مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‌ قَلْبِكَ)[2] و نيز فرموده:(نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى‌ قَلْبِكَ)[3].

در پاسخ مى‌گوييم منافاتى با احتمال ما ندارد، براى اينكه ملائكه صافات و زاجرات و تاليات اعوان جبرئيلند. پس اگر بگوييم اين سه طايفه وحى را نازل مى‌كنند، باز در حقيقت جبرئيل نازل كرده، هم چنان كه خود قرآن در جاى ديگر فرموده:

(فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ بِأَيْدِي سَفَرَةٍ كِرامٍ بَرَرَةٍ)[4] و نيز از همان فرشتگان حكايت‌

[1] خدا داناى غيب است و او احدى را بر غيب خود مسلط نمى‌كند مگر تنها آن كسى از رسولان را كه شايسته اين كار بداند پس او پيش روى آن فرشته رسول و بعد از او نگهبانى مى‌فرستد تا بداند آيا آن فرشتگان و رسولان رسالت پروردگار خود را ابلاغ كردند يا نه؟ و به آنچه كه نزد آنان است احاطه يابد. سوره جن، آيه 28.

[2] كسى كه دشمن جبرئيل است بايد بداند كه او قرآن را به اذن خدا بر قلب تو نازل كرده. سوره بقره، آيه 97.

[3] روح الامين آن را بر قلب تو نازل كرد. سوره شعراء، آيه 193 و 194.

[4] قرآن در صحيفه‌هايى مورد احترام و بلند پايه و پاك و به دست سفيرانى بزرگوار و نيك سرشت نازل شد. سوره عبس، آيه 13- 16.