متعلق است به غالبون نه به جمله‌(فَلا يَصِلُونَ إِلَيْكُما) (توضيح اينكه: بنا بر وجه اول معنا اين مى‌شود كه: فرعونيان به سبب آيات و معجزات ما بر شما غلبه نمى‌كنند و بنا بر وجه دوم اين مى‌شود كه: شما به سبب حجت و برهان ما غالب خواهيد بود). البته در معناى آيه شريفه وجوه ديگرى نيز ذكر كرده‌اند، كه چون فايده‌اى در تعرض آنها نديديم از نقل آنها خوددارى نموديم.

[سخن فرعونيان در تكذيب موسى 7 و جواب آن حضرت بدانان‌]

(فَلَمَّا جاءَهُمْ مُوسى‌ بِآياتِنا بَيِّناتٍ قالُوا ما هذا إِلَّا سِحْرٌ مُفْتَرىً ...) يعنى وقتى موسى نزد فرعونيان آمد، گفتند: اين سحرى است موصوف به مفترى، و مفترى صيغه اسم مفعول است، و به معناى مجعول و من درآوردى است، ممكن هم هست بگوييم مفترى مصدر ميمى است، كه سحر به عنوان مبالغه موصوف به آن شده، توضيح اينكه:

وقتى بخواهيم مثلا در اتصاف شخصى به عدالت مبالغه كنيم، كه جرثومه عدالت است، مى‌گوييم اصلا خود عدالت است، در اينجا نيز فرعونيان گفته‌اند: اين سحر از بس خلاف واقع است كه گويا عين جعل كردن است، نه اينكه مجعول باشد.

اشاره هذا در جمله‌(ما هذا إِلَّا سِحْرٌ مُفْتَرىً) اشاره است به معجزاتى كه آن جناب آورد، يعنى اينها جز سحرى من درآوردى نيست، چشم‌بندى‌يى است كه خودش درست كرده، و به دروغ به خدا نسبت مى‌دهد.

و اما اشاره هذا در جمله‌(ما سَمِعْنا بِهذا فِي آبائِنَا الْأَوَّلِينَ) اشاره است به دعوتى كه آورده، كه معجزات مزبور را حجت و دليل بر آن قرار داده، و اما احتمال اينكه مراد از اين اشاره هم همان معجزات بوده باشد، احتمال صحيحى نيست، چون با تكرار اسم اشاره نمى‌سازد، علاوه بر اين فرعونيان وقتى معجزات آن جناب را ديدند، بنا بر حكايت قرآن گفتند: (فَلَنَأْتِيَنَّكَ بِسِحْرٍ مِثْلِهِ‌)- گفتند ما نيز نظير آن را خواهيم آورد [1] و حال آنكه در پاسخ موسى گفتند: ما چنين چيزى در پدران گذشته خود سراغ نداشته، و از آنان نشنيده‌ايم . پس معلوم مى‌شود مراد از هذا- اين در اين جمله دعوت موسى (ع) است، نه معجزات وى، از اين هم كه بگذريم در مقابل معجزات موسى (ع) معنا ندارد كه بگويند: ما سابقه نظير اين را نداريم، چون سابقه نداشتن از امثال آن معجزات پاسخگوى آن معجزات، و رد دعوت آن جناب نمى‌شود.

پس معناى آيه اين است كه: آنچه موسى آورده دينى است نوظهور، كه از پدران‌

[1] سوره طه، آيه 58.