بعضى‌[1] گفته‌اند: مراد از سؤال در جمله‌(وَ لا يُسْئَلُ عَنْ ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ)، سؤال در روز قيامت است، و آن سؤالى كه نفى شده، سؤال استعلام و خبرگيرى است، نه سؤال توبيخ، چون خداى تعالى از خود مجرمين داناتر، و با خبرتر از خود آنان به گناهان آنان است و احتياج ندارد كه از ايشان بپرسد چه گناهى مرتكب شده‌اند، علاوه بر اين ملائكه نيز گناهان ايشان را از نامه‌هاى اعمال آنان مى‌فهمند، و مجرمين را از سيماى آنان مى‌شناسند. بخلاف آيه‌(وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ)[2]، كه سؤال در آن سؤال توبيخ است، نه استعلام و خبرگيرى، ممكن هم هست سؤال در هر دو آيه به يك معنا باشد، و اگر در يكى نفى و در يكى اثبات شده، به خاطر اختلاف مواقف روز قيامت است. چون در موقفى سؤال نمى‌شوند و در موقفى ديگر سؤال مى‌شوند، پس تناقضى در آيات نيست .

و نيز بعضى‌[3] از مفسرين گفته‌اند: ضمير جمع در جمله‌(عَنْ ذُنُوبِهِمُ) به- (مَنْ هُوَ أَشَدُّ)- كسانى كه از قارون نيرومندتر بودند برمى‌گردد، و مراد از مجرمين غير ايشان است، و معناى آيه اين است كه: ساير مجرمين از گناهان اقوام گذشته كه خدا هلاكشان كرده پرسش و بازخواست نمى‌شوند .

اين بود آن وجوهى كه گفتيم مفسرين در تفسير آيه آورده‌اند، و هيچ يك از آنها با سياق سازگار نيست.

[دنيا طلبان غافل از عقبى ثروتى همانند ثروت قارون را آرزو مى‌كنند و مؤمنان خدا شناس مى‌گويند:(ثَوابُ اللَّهِ خَيْرٌ ...)]

(فَخَرَجَ عَلى‌ قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا يا لَيْتَ لَنا مِثْلَ ما أُوتِيَ قارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ) كلمه حظ به معناى بهره آدمى از سعادت و بخت است.

(الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا)- يعنى كسانى كه زندگانى دنيا را هدف نهايى و يگانه غايت مساعى خويش مى‌دانند، و غايتى ديگر وراى آن نمى‌بينند، و خلاصه از آخرت غافل و جاهلند، و نمى‌دانند كه خدا در آخرت چه ثوابها براى بندگان خود فراهم كرده، آيه‌(فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِكْرِنا، وَ لَمْ يُرِدْ إِلَّا الْحَياةَ الدُّنْيا، ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ)[4] نيز به اين معنا تصريح دارد، و به همين جهت اموال قارون را سعادتى عظيم شمردند، بدون اينكه قيد و

[1] روح المعانى، ج 20، ص 121.

[2] نگهشان داريد كه بازخواست خواهند شد. سوره صافات، آيه 24.

[3] روح المعانى، ج 20، ص 121.

[4] از كسانى كه از ذكر ما روى‌گردانى مى‌كنند، و جز دنيا نمى‌خواهند، روى بگردان، كه اينان علمشان همين قدر است. سوره نجم، آيه 30.