دعوت پيغمبرانش را اجابت نموده ايشان را پيروى كنيم، بلكه همان آلهه را مى‌پرستيم و هيچ ضررى هم ندارد.

و اگر جمله‌(أَمِ اتَّخَذُوا آلِهَةً) را مقيد به قيد من الارض كرد، به قول بعضى‌ها براى اين بود كه به اين نكته اشاره كرده باشد كه: اين آلهه از آنجايى كه از جنس زمينند، حكمشان حكم همه موجودات زمينى است، و آن اين است كه محكوم به مرگ و بعث‌اند، و چون چنين هستند، چه كسى آنها را مى‌ميراند، و دوباره زنده مى‌كند؟.

ممكن هم هست مراد، اتخاذ آلهه از جنس زمين باشد، مانند بتهايى كه از سنگ و چوب و فلزات درست مى‌كردند، پس بنا بر اين همين قيد فى الأرض يك نوع تهكم و تحقير را مى‌رساند، و برگشت معنا به اين مى‌شود كه ملائكه‌اى كه آلهه ايشان است، وقتى بندگان و عباد خداى تعالى باشند، و بت‌پرستان به كلى از آنان منقطع، و از الوهيتشان مايوس شوند، و در امر معاد نتوانند به آنان ملتجى گردند، آيا بت‌ها و سنگ و چوب ايشان به دردشان مى‌خورد؟

و آيا صحيح است كه سنگ و چوب را خداى خود بگيرند؟.

[اشاره به معتقد بودن بت پرستان به واجب الوجود، و مورد اختلاف آنان با موحدين‌]

(لَوْ كانَ فِيهِما آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا فَسُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ).

در سابق در تفسير سوره هود، و سوره‌هاى بعد از آن، مكرر اشاره كرديم كه: نزاع ميان بت‌پرستان و موحدين در يگانگى معبود و تعدد آن نيست، و خلاصه در اينكه واجب الوجود موجود بالذات است كه وجودش از خودش و وجود تمامى موجودات از او است و يكى است، هيچ اختلافى نيست، بت‌پرستان نيز آن را قبول دارند.

نزاعى كه هست در اله به معناى رب و معبود است، كه بت‌پرست‌ها بر آن شده‌اند كه تدبير عالم با طبقاتى كه در اجزاى آن هست از ناحيه آفريدگار عالم به موجوداتى شريف و مقرب درگاه او واگذار شده كه به همين جهت ما بايد آنها را بپرستيم، تا براى ما شفيع درگاه خدا شوند، و ما را به درگاه او قدمى نزديك‌تر كنند، مانند رب آسمانها، و رب زمين، و رب انسان، و همچنين اربابى ديگر، و اينها اله مخلوقاتند، و خدا اله آنها و آفريدگار همه موجودات، هم چنان كه آيه شريفه‌(وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ)[1] و آيه‌(وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ)[2]، همين اعتقاد را از ايشان حكايت مى‌كند

[1] و اگر از ايشان مى‌پرسيدى چه كسى خلقشان كرده هر آينه مى‌گفتند خدا. سوره زخرف، آيه 87.

[2] و اگر از ايشان مى‌پرسيدى كه آسمانها و زمين را چه كسى خلق كرده؟ هر آينه مى‌گفتند:

آنها را عزيز عليم خلق كرده است. سوره زخرف، آيه 9.