كه آيه شريفه نسبت به جد و لهو اطلاق ندارد چون لهوى در كار خدا نيست تا اطلاق آيه شاملش شود.

و جمله‌(وَ لَكُمُ الْوَيْلُ مِمَّا تَصِفُونَ) تهديد مردمى است كه معاد و نبوت را منكرند كه توضيح آن بر طبق مقتضاى سياق گذشت.

از آيه شريفه حقيقت رجوع به سوى خدا استفاده مى‌شود و آن اين است كه خداى تعالى مدام با حق باطل را مى‌كوبد و حق را بر جا و از باطلى كه خود را به شكل آن جلوه داده جدا مى‌كند و نيز حق را از زير باطلى كه آن را پوشانده بيرون مى‌آورد تا نماند مگر حق خالص و آن خداى عز اسمه و صفات عليه او است، كه مى‌فرمايد(وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ)[1] آن وقت است كه آنچه از اسباب سبب مستقل پنداشته مى‌شد همه از كار مى‌افتد و آنچه ملك و قوت و اختيار براى غير خدا پنداشته مى‌شد همه از مالكيت و نيرومندى و صاحب اختيارى ساقط مى‌شوند هم چنان كه فرمود:(لَقَدْ تَقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَ ضَلَّ عَنْكُمْ ما كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ)[2] و نيز فرمود:(أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً)[3] و نيز فرمود:(لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ)[4] و نيز فرمود:(وَ الْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ)[5] و آياتى كه اين معانى را مى‌رساند بسيار است.

(وَ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ).

در اين جمله يكى از احتمالاتى كه فى الجمله منافى با معاد است دفع شده و آن اين است كه خداى تعالى بر بعضى از مردم و يا همه آنان مسلط نباشد و در نتيجه مردم بتوانند از گير بازگشت به او و حساب و كتاب و كيفرش فرار كنند كه در اين جمله آن را دفع نموده مى‌فرمايد ملك خداى تعالى عام است و شامل تمامى موجوداتى كه در آسمان و زمينند هست، پس او هر قسم تصرفى كه بخواهد مى‌تواند در آنها بكند و معلوم است كه اين ملك، ملك حقيقى و از لوازم ايجاد است يعنى هر موجودى كه تصور شود قائم به وجود سببى است‌

[1] و مى‌دانند كه تنها خدا حق مبين است. سوره نور، آيه 25. منظور اين است كه در آن هنگام براى همه روشن مى‌شود كه آنچه را حق مى‌پنداشتند باطل بود و از بين رفت و آنچه مانده است حق و از آن خدا است( مترجم).

[2] امروز ديگر تمامى روابط ميان شماها قطع شد و آنچه مى‌پنداشتيد، از كار افتاده است. سوره انعام، آيه 94.

[3] تمامى نيروها از خدا است. سوره بقره، آيه 165.

[4] امروز ملك از آن كيست؟ از آن خداى واحد قهار، سوره مؤمن، آيه 16.

[5] و تنها حكم و فرمان، در آن روز با خدا است. سوره انفطار، آيه 19.