شديم، يعنى نزديكى‌هاى آن رسيديم، نه اين كه داخل شديم‌[1].

و در مجمع از سدى روايت آورده كه گفت: من از مره همدانى معنى اين آيه را پرسيدم، او برايم روايت كرد كه عبد اللَّه بن مسعود براى ما از رسول خدا 6 حديث كرد كه فرمود: مردم وارد آتش مى‌شوند و بيرون مى‌آيند و سرعت و كندى بيرون آمدنشان بسته به اعمالشان است، بعضى مثل برقى كه از آسمان مى‌زند بيرون مى‌آيند بعضى مانند بادى كه مى‌وزد، بعضى مانند اسب تاخت مى‌كنند، بعضى مانند شتر سوار، بعضى مانند كسى كه پياده بدود و بعضى مانند پيادگانى كه به طور عادى راه بروند[2].

در همان كتاب از ابو صالح، غالب بن سليمان، از كثير بن زياد، از ابى سميه، روايت شده كه گفت: ما در معناى كلمه ورود اختلاف كرديم، بعضى گفتند: مؤمن داخل آتش نمى‌شود، بعضى ديگر گفتند: همه داخل مى‌شوند، آن گاه خدا(الَّذِينَ اتَّقَوْا) را نجات مى‌دهد، تا آنكه من به جابر بن عبد اللَّه رسيدم، پرسيدم شما چه مى‌گوييد؟ با دو انگشت خود اشاره به دو گوش خود كرد و گفت: هر دو كر شوند اگر اين را كه مى‌گويم از رسول خدا نشنيده باشم، شنيدم كه مى‌فرمود: ورود همان دخول است، هيچ بر و فاجرى نيست مگر آنكه داخل جهنم مى‌شود، چيزى كه هست همين جهنم براى مؤمنين برد و سلام مى‌شود، آن طور كه آتش براى ابراهيم برد و سلام شد، حتى آنكه آتش- و يا فرمود جهنم- از سردى خود به فرياد مى‌آيد، و خداوند كسانى را كه تقوى پيشه كردند نجات داده و ظالمان را در حالى كه به زانو در آمده‌اند در آن باقى مى‌گذارد.

مؤلف: اين روايت‌[3]، تفسير آيه است، ولى عيبى كه دارد سندش به خاطر افراد ناشناخته ضعيف است.

و نيز در آن كتاب بدون سند از يعلى بن منبه، از رسول خدا 6 نقل كرده كه فرمود آتش در روز قيامت به مؤمن مى‌گويد: زودتر رد شو، كه نور تو لهيب مرا خاموش مى‌كند[4].

و نيز در همان كتاب از رسول خدا روايت شده كه شخصى از معناى آيه سؤال كرد حضرت فرمود: خداى تعالى آتش را مانند روغن جامد مى‌كند و همه خلق را در آن جمع مى‌كند سپس منادى ندا مى‌كند كه: اصحاب خودت را بگير، و اصحاب مرا بگذار، پس به‌

[1] تفسير قمى ج 2، ص 52.

[2] مجمع البيان، ج 3، ص 525.

[3] ( 3، 4) مجمع البيان، ج 3، ص 526.

[4] ( 3، 4) مجمع البيان، ج 3، ص 526.