نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 13 صفحه : 66
اثرى براى دين قيم باقى نمىماند، هر چند
منكر معاد قائل به وحدانيت خداوند و ساير معارف حق باشد، و به همين جهت است كه
مىبينيم خداى تعالى فراموش كردن قيامت را ريشه تمامى گمراهيها ناميده و فرمود:(إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ
شَدِيدٌ بِما نَسُوا يَوْمَ الْحِسابِ)[1].
[بيان اينكه انسان عجول بوده و آن سان كه در طلب خيرات است در پى
شر نيز مىباشد(وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ)]
مراد از دعا بطورى كه از سياق آيه استفاده مىشود مطلق طلب
است، چه به لفظ دعا باشد مثل خدايا مال و اولاد بر من روزى كن و ... و
چه بدون لفظ صورت گيرد و به صورت سعى و عمل بوده باشد، همه اينها دعا و درخواست از
خداست، حتى اگر اين درخواست از كسى صادر شود كه به خدا معتقد نبوده و توجهى به
درخواست از خدا ندارد، چون در حقيقت غير از خدا معطى و مانعى وجود ندارد هم چنان
كه فرمود:(يَسْئَلُهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ)[2] و نيز فرموده:(وَ آتاكُمْ مِنْ
كُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ)[3].
پس به شهادت اين دو آيه، دعا به معناى مطلق طلب است، و حرف
باء در دو كلمه: بالشر و بالخير براى چسباندن فعل
به مفعول آن است و مقصود اين است كه انسان به همان نحو شر را مىخواند و آن را
درخواست مىكند كه خير را مىطلبد.
بنا بر اين مقصود از اينكه فرمود: انسان عجول است اين
خواهد بود كه او وقتى چيزى را طلب مىكند صبر و حوصله به خرج نمىدهد، در جهات
صلاح و فساد خود نمىانديشد تا در آنچه طلب مىكند راه خير برايش مشخص گردد، و از
آن راه به طلبش اقدام كند بلكه به محض اينكه چيزى را برايش تعريف كردند و مطابق
ميلش ديد با عجله و شتابزدگى به سويش مىرود و در نتيجه گاهى آن امر، شرى از آب در
مىآيد كه مايه خسارت و زحمتش مىشود، و گاهى هم خيرى بوده كه از آن نفع مىبرد.
اين آيه و آيات بعديش در سياق توبيخ و سرزنشى است كه ناشى از منت
نهادن خداى تعالى در آيات قبل است كه مساله هدايت اقوم را به رخ
بندگانش مىكشد، گويى كه فرموده است: ما كتابى نازل كرديم كه شما را به سوى ملتى
اقوم هدايت مىكند و گروندگان به آن ملت و كيش را به سعادت و بهشت مىرساند و به
سوى اجرى عظيم و خيرى
[1] آنان كه از راه خدا گمراه شوند چون روز حساب( و قيامت را)
فراموش كردهاند به عذاب سخت معذب خواهند شد. سوره ص، آيه 26.
[2] از او درخواست مىكند هر آن كس كه در آسمانها و زمين است.
سوره رحمن، آيه 30.
[3] و بشما داده از هر نعمتى كه خواستيد. سوره ابراهيم، آيه 34.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 13 صفحه : 66