وسيله يكى از اين دو به گروه صالحان از مؤمنين ملحق شود، و در جاى ديگر در حق اين طايفه فرموده:(وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَيِّئاً عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ)[1] و نيز فرموده:(وَ آخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ إِمَّا يُعَذِّبُهُمْ وَ إِمَّا يَتُوبُ عَلَيْهِمْ)[2].

آرى، اين طايفه با طايفه‌اى كه هم ايمان دارند و هم عمل صالح، در اين جهت شركت دارند كه خدا به پاداش اينكه ايمان آوردند ايشان را بر حق پايدار مى‌نمايد، هم چنان كه فرمود:(وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ)[3] و نيز فرمود(يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ)[4].

(وَ أَنَّ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً).

اعتاد به معناى اعداد و تهيه كردن است كه از عتاد (به بفتح عين) گرفته شده است، و به طورى كه راغب مى‌گويد به معناى ذخيره كردن چيزى است قبل از رسيدن وقت حاجت و نياز به آن‌[5].

از سياق آيه چنين برمى‌آيد كه جمله مورد بحث، عطف باشد به جمله ان لهم ... كه در آيه قبل بود و تقديرش چنين است: قرآن بشارت مى‌دهد كسانى را كه عمل صالح كردند به اينكه همانا براى آنان است اجرى بزرگ و براى كسانى كه ايمان به آخرت نياورند عذابى دردناك ذخيره كرده‌ايم اگر عذاب كفار را براى مؤمنين بشارت داده از اين جهت است كه عذاب ايشان انتقامى است كه خدا از دشمنان دين مى‌گيرد و باعث روشنى ديدگان مؤمنين مى‌شود.

حال چرا از اوصاف اين طايفه، تنها ايمان نياوردن به آخرت را ذكر كرده با اينكه كفر، با انكار غير آخرت- مثل انكار توحيد يا نبوت- نيز تحقق مى‌يابد؟ جوابش اين است كه چون سياق كلام در بيان اثرى است كه دين قيم به دنبال دارد و با انكار معاد ديگر خاصيت و

[1] و بعضى ديگر آنها به گناه نفاق خود اعتراف كردند كه عمل صالح و فعل قبيح را هر دو بجاى آوردند، اميد باشد كه خدا توبه آنان را بپذيرد. سوره توبه، آيه 102.

[2] برخى ديگر از گناهكاران آنهايى هستند كه كارشان بر مشيت خدا موقوف است، يا به عدل آنان را عذاب كند و يا به لطف و كرم از گناهشان درگذرد. سوره توبه، آيه 106.

[3] و مؤمنان را به رحمت خدا بشارت ده كه به راستى مقامشان نزد خدا رفيع است. سوره يونس، آيه 2.

[4] خدا اهل ايمان را با عقيده ثابت در دنيا و آخرت پايدار مى‌دارد. سوره ابراهيم، آيه 27.

[5] مفردات راغب، ماده عتد .